De Schijf van Vijf geeft aan wat gezond eten is voor de mens én aarde. Toch is gezond eten niet altijd gemakkelijk. Twee derde van de calorieën die we eten komt van voedingsmiddelen buiten de Schijf van Vijf. In deze column zet ik op een rij waarom het vaak lastig is om gezond te eten en drinken en waarom het Voedingscentrum vindt dat de voedselomgeving structureel gezonder moet worden.
Overal verleiding
De hoofdreden is dat we overal verleid worden om ongezond te eten en te drinken. Het aanbod van ongezond eten is simpelweg groter dan het aanbod van gezond eten. Het is vaak makkelijker om een hamburger te kopen dan een appel. In een supermarkt staat het merendeel van de keuzes niet in de Schijf van Vijf, net als op (tank)stations en in restaurants. Er wordt veel reclame voor ongezond eten gemaakt.
![De eetomgeving móet gezonder]()
Voor elke miljoen euro die de overheid investeert in het stimuleren van gezonde eetgewoonten, spenderen bedrijven 30 miljoen euro aan het promoten van ongezonde voeding. Er is nauwelijks aan te ontsnappen. We wonen op Food Temptation Island. Al vanaf jonge leeftijd krijgen kinderen dit mee, waardoor ze een omgeving met veel ongezond eten normaal gaan vinden.
Dit blijft niet zonder gevolgen. De helft van de bevolking heeft nu overgewicht. Als we zo doorgaan is in 2040 62% te zwaar. Voor de obesitasepidemie is geen vaccin, deze dendert gewoon door. De gevolgen zijn duidelijk: meer diabetes type 2, hart- en vaatziekten en kanker. Corona laat zien dat overgewicht ook op korte termijn zware gevolgen heeft.
Maar waarom is ongezond eten zo verleidelijk?
We vinden ongezond eten lekker. Ons lichaam is gebouwd op tijden van schaarste. Als er iets te eten is, hebben we de neiging om dit op te eten, zodat je wat reserves hebt voor als er niets is. Het liefst iets met veel calorieën. We vinden daarom vet en suikerrijk eten lekker. Ons brein stuurt dit aan. In vroegere tijden werkte dat vast prima, maar nu je overal alles kunt eten werkt het niet meer.
Daarnaast zijn de porties groter geworden de laatste decennia. Verpakkingen zijn groter, wat vroeger een ‘large’ frisdrank was is nu ‘medium’. En al die extra calorieën gaan zonder moeite en ongemerkt naar binnen. Ook is ongezond eten verleidelijk omdat het relatief goedkoop is. Je kunt voor een paar euro je maag vullen met een zoete/vette hap en daar hebben we altijd wel zin in. Er zit natuurlijk weinig goeds in voor je lichaam.
We stoppen het eten toch zelf in onze mond? Hebben we zelf geen keuze?
Eten en drinken is niet altijd zo’n weloverwogen keuze, ook al denk je van wel. Het is veelal gewoontegedrag. De schatting is dat zo’n 90% van je gedrag automatisch gaat. Autorijden, fietsen, maar ook iets drinken of snacken gaat voor een groot deel automatisch, je denkt er nauwelijks over na. Staan er croissants op tafel, dan eten we die. Als de croissant vervangen worden door volkorenbroodjes eten we volkorenbroodjes. Staan er snackgroenten, dan knabbelen we die weg.
De truc is om gezond eten makkelijk te maken door je ermee te omringen en om er langzamerhand een gewoonte van te maken. Thuis heb je daar enige controle op. Maak een gezond boodschappenlijstje en zet gezond eten in het zicht en houd ongezond eten uit het zicht.
Buiten de deur kan het ons helpen als de gezonde keuze overal de makkelijke is. Het Voedingscentrum ontwierp de Richtlijn Eetomgevingen, die met een eenvoudige checklist laat zien hoe aanbieders van eten dat stapsgewijs kunnen doen. Er is veel bereikt met gezonde schoolkantines, ook is er goede voortgang bij sportkantines en bedrijfsrestaurants.
Maar de gezonde keuze is op de meeste plekken nog niet de gemakkelijke. Bijvoorbeeld bij supermarkten, tankstations, treinstations, pretparken en restaurants kan het nog veel beter. Het Voedingscentrum faciliteert deze beweging naar een gezonder normaal, met richtlijnen en expertise.
Het keren van de obesitasepidemie
Een volgend kabinet moet grote stappen zetten om van de gezonde keuze overal de makkelijke keuze te maken, en zo de obesitasepidemie te keren.
Je weet nu waarom het zo nodig is: we kunnen weinig veranderen aan hoe ons brein automatisch op eten reageert. Maar de eetomgeving, die kunnen we wel degelijk samen veranderen. We moeten van Food Temptation Island bewegen naar een Healthy Choice Paradise. Het Voedingscentrum is daar al langer mee bezig en staat klaar om jullie hierbij te helpen.
Meer lezen?
Deze column is deel 1 van een serie. Deel 2 gaat over wat de overheid kan doen. Deel 3 laat zien wat voorlopers allemaal al ondernemen.