Het Mediterrane voedingspatroon staat al jaren bekend als
heel gezond. Het gaat dan wel over het traditionele van de jaren 50/60 van de
vorige eeuw. Een menu met veel fruit, groente, vis en olijfolie, aangevuld met
rijst, pasta, peulvruchten en wat vlees, kaas of ei. De Italianen proberen het
daarnaast te promoten als best wel duurzaam. Moeten we in Noord-Europa gaan
eten als de Zuid-Europeanen? Nee, zeggen de Scandinaviërs. Ons Noordelijke
menu is ook gezond én duurzaam.
Een tijdje geleden was ik voor een workshop op de Universiteit van
Kopenhagen. De Denen hebben de laatste
jaren veel onderzoek gedaan naar zowel de gezondheidseffecten als de
milieu-impact van het zogenaamde New Nordic Diet. Dit voedingspatroon is rijk
aan groente, fruit, aardappels, volkoren graanproducten, noten, en producten
uit de natuur zoals bessen, paddenstoelen, wild en vis. De traditionele
voedingspatronen van de Scandinaviërs worden door de Nordic Council of
Ministers neergezet als een gezond alternatief voor het Mediterrane. Onderzoeker Henrik Saxe gaf aan dat de
milieu-impact van dit New Nordic Diet lager ligt dan de huidige consumptie door
het lagere aandeel vlees en meer lokale producten, zoals koolsoorten en haver. De
onderzoekers geven aan dat deze principes ook voor andere regio’s kunnen gelden
zoals Nederland.
Ik raakte verward. Wat is nu gezonder, het Mediterrane menu
of het Scandinavische? En hoe duurzaam zijn ze? Om het uit te pluizen dook ik
in de achterliggende onderzoeken en de nieuwe richtlijnen van de Gezondheidsraad. Daarin is uitgebreid gekeken
naar Mediterrane en Scandinavische voedingspatronen. De conclusie was dat beide voedingspatronen
het risico op coronaire hartziekten en beroerte overtuigend verkleinen. Dat
geldt ook voor vegetarische voedingspatronen. Vooral de Scandinavische
onderzoeken gaven daar veel bewijs voor. Moeten we in Nederland dan misschien
wat meer Scandinavisch eten? Dat ligt immers qua klimaat, cultuur en
productvoorkeuren dichter bij ons dan het Mediterrane menu. Ook letterlijk dichterbij,
als het gaat om transportafstanden. Daar doet de Gezondheidsraad geen
uitspraken over. Wel trekken ze de conclusie dat we meer plantaardig en minder
dierlijk moeten eten om van het genoemde gezondheidseffect te profiteren. Dat
houdt in: groenten en fruit, peulvruchten, noten, volkorenproducten en
plantaardige oliën en vetten.
Het aardige is dat we om duurzaam en gezond te eten, het ideale
menu niet persé ver van huis hoeven te zoeken. Ik heb gekeken naar het
traditionele Nederlandse voedingspatroon van zo’n 75 jaar geleden, zoals
beschreven door cultuurhistorici Jobse-van Putten en Van Otterloo en aangevuld
met officiële CBS-statistieken. Dat blijkt opmerkelijk dicht bij de huidige gezondheidsaanbevelingen
te liggen. Het is alleen wat laag in groente en fruit (respectievelijk 180 en
145 g per dag) en wat te hoog in zout, maar met wat kleine aanpassingen is dat
ook optimaal. Wat echter een nog opvallender uitkomst is, is dat het traditionele
Nederlandse voedingspatroon (
Low Lands Diet, noem ik het maar) veel minder milieudruk geeft dan wanneer we hier allemaal Mediterraan of
Scandinavisch zouden gaan eten. Toen ik deze resultaten in Kopenhagen
presenteerde, moesten de Denen en Italianen dat toegeven.
Mijn conclusie: de
traditionele Hollandse pot met havermoutpap, roggebrood, pannenkoeken,
boerenkoolstamppot, bruine-bonensoep, peen en uien, karnemelk en haring is dus
helemaal zo gek nog niet vanuit gezondheids- en milieuoogpunt. Niet dat ik
ervoor pleit dat we helemaal terug in de tijd moeten, net zo min dat we
allemaal aan de risotto moeten. De Hollandse klassiekers kun je heel goed afwisselen met een Italiaanse volkoren
pasta met tomaat of een Zweeds knäckebrödje met bosbessen. Zo krijg je het
beste van alle werelden!
Corné van Dooren, expert Duurzaam Eten