Van PFAS tot een ongezond voedingspatroon: deze zorgen leven rondom voedselrisico's. Wat kun je zelf doen?

'Een half procent van onze hersenen bestaat uit plastic', 'Rijst, bananen en thee: deel supermarktvoedsel besmet met bestrijdingsmiddelen', en 'PFAS veroorzaakt kanker'. Zomaar een greep uit de berichten die je in de afgelopen maanden voorbij hebt kunnen zien komen. En waar je je misschien wel zorgen over maakt.

Uit het onderzoek van het Voedingscentrum onder consumenten blijkt dat zogenoemde chemische voedselrisico’s — zoals de onderwerpen uit bovenstaande berichten — over het algemeen hoog worden ingeschat. Veel van de deelnemers laten daarnaast weten weinig kennis te hebben van deze risico’s. Zo geeft iemand aan: "Het maakt je ongerust. Hoe moet ik weten of er PFAS in mijn voeding zit bijvoorbeeld?"

De grootste bedreiging: een ongezond voedingspatroon

We zien dat consumenten voedselrisico’s in de loop van de tijd gemiddeld hoger zijn gaan inschatten. Dat geldt voor chemische risico’s, maar ook voor ongezonde voeding. Deelnemers van het onderzoek zien dit laatste als allergrootste risico voor hun gezondheid. Het Voedingscentrum vindt het positief dat veel consumenten hier goed van op de hoogte zijn. Experts zetten ongezonde voeding ook op de eerste plaats en schatten dit risico zelfs nog groter in dan consumenten dat doen: 98% van de experts schat het risico (heel) groot in tegenover 76% van de consumenten.

Wat dus zeker is, is dat een ongezond voedingspatroon een erg groot risico vormt voor onze gezondheid. Ongezonde voeding kan namelijk bijdragen aan onder andere overgewicht, hart- en vaatziekten, diabetes type 2, en verschillende soorten kanker. Daarom willen we ook extra benadrukken hoe belangrijk het is om gezond te eten. Door dit te doen, kun je de risico’s zelf verkleinen.

Hoe groot zijn de risico’s volgens experts?

We zien dus dat consumenten en experts redelijk op één lijn zitten als het gaat om een ongezond eetpatroon. Dit geldt ook voor het risico op voedselvergiftiging. Dit staat bij beide groepen in de top 5 grootste voedselrisico’s.

Chemische risico’s schatten voedingsexperts juist aanzienlijk lager in dan consumenten. Dit betekent niet dat er helemaal geen risico’s zijn of dat zorgen er niet toe doen. Van PFAS is bijvoorbeeld bekend dat ze schadelijk kunnen zijn voor je immuunsysteem als je er meerdere jaren te veel van binnenkrijgt, maar voorkomen dat je het binnenkrijgt is vrijwel onmogelijk. Dat geldt ook voor microplastics: het is zeker dat je microplastics binnenkrijgt, maar over de effecten ervan op het lichaam is nog te weinig bekend. Dat vraagt om meer onderzoek.

Van bestrijdingsmiddelen schatten voedingsexperts de kans op gezondheidsproblemen laag in. Er zijn strenge wetten en regels. Ook zijn de veiligheidscontroles in Nederland goed geregeld. Ruim de helft van de consumenten geeft aan zich wel zorgen te maken over resten van bestrijdingsmiddelen op groente en fruit. Gelukkig zijn maar heel weinig consumenten vanwege hun zorgen minder groente en fruit gaan eten. Wel is een deel groente en fruit beter gaan wassen. Hiermee verwijder je (een deel van) resten bestrijdingsmiddelen, maar ook vuil, stof en mogelijk ziekmakende bacteriën. Goed wassen onder stromend water helpt daarom ook om het risico op een voedselvergiftiging te verkleinen.

Wat kun je wel en niet zelf doen?

Op de risico’s van een ongezond voedingspatroon heb je zelf invloed. Door gevarieerd te eten volgens de Schijf van Vijf — met veel groente, fruit, volkoren producten en peulvruchten, en weinig verzadigd vet, zout en suiker — heb je de basis voor een gezond voedingspatroon. Beperk daarnaast de inname van alcohol, rood vlees en ultra bewerkt voedsel. Voor dit laatste lijkt nog wel extra aandacht nodig: veel consumenten geven aan niet bekend te zijn met de risico’s van rood vlees en ultra bewerkt voedsel, en schatten deze risico’s ook laag in.

Voorkomen dat je met chemische voedselrisico’s in aanraking komt is helaas erg moeilijk of zelfs onmogelijk. Ook hierbij is het belangrijkste advies dat we kunnen geven om gezond en gevarieerd te eten. Zo zorg je dat je voldoende voedingsstoffen binnenkrijgt én voorkom je dat je veel van één schadelijke stof binnenkrijgt.

De belangrijkste tips om veilig te eten op een rij:

• Eet gevarieerd. Wissel af tussen verschillende soorten groenten en fruit, en doe dit ook met vis, peulvruchten, vlees, ei en noten. Varieer daarnaast met granen zoals zilvervliesrijst, volkorenpasta, en aardappelen.
• Verhit je eten goed om bacteriën of virussen te doden. Let hier vooral op bij vlees, kip, vis en eieren, maar ook bij kant-en-klaarmaaltijden en restjes.
• Bak aardappeltjes en friet goudgeel krokant, en niet donkerbruin of met een zwarte rand. Rooster ook je brood licht. En voorkom het aanbakken van vlees.
• Kijk goed naar de houdbaarheidsdatum en het bewaaradvies van producten.
• Bewaar bederfelijke producten op de onderste plank van de koelkast.
• Stel de koelkast in op 4 ° C. Meet regelmatig of de onderste plank (de koudste plek in de koelkast) deze temperatuur nog heeft.
• Koel restjes snel terug door ze in kleine porties te verdelen. Doe de restjes binnen 2 uur na bereiding in goed afgesloten bakje in de koelkast en eet ze binnen 2 dagen op.
• Gebruik aparte snijplanken voor rauw vlees en andere producten om kruisbesmetting te voorkomen.
• Was je groente en fruit, en natuurlijk je handen.

Voor de pers

Wil je meer weten of heb je vragen? Bel 070-3068883 of mail naar media@voedingscentrum.nl.

Het onderzoek naar voedselrisico’s onder consumenten is uitgevoerd door onderzoeksbureau Flycatcher in opdracht van het Voedingscentrum. De vragen zijn in december 2024 beantwoord door een representatieve steekproef van ruim 1.000 Nederlanders van 18 jaar en ouder. Daarnaast hebben 69 voedingsexperts de vragenlijst ingevuld. Bekijk het hele onderzoeksrapport. De infographics met de onderzoeksresultaten zijn op aanvraag beschikbaar.