Vaste prik aan het einde van het jaar: de uitreiking van het Gouden Windei. Een prijs voor het 'meest misleidende' voedingsproduct. Voor 2022 zijn er 3 producten genomineerd, waaronder de ice teas van supermarktketen Jumbo met de namen: Inner Beauty, Good Energy en Feel Immune. De drankjes zouden goed zijn voor huid, haar en nagels, helpen bij vermoeidheid of het immuunsysteem ondersteunen. Dat zijn nogal grote claims voor drankjes die naast water vooral suiker bevatten, en wat toegevoegde vitamines.
Het is altijd interessant om te zien hoe voedselproducenten reageren op de nominatie: zijn ze verontwaardigd of hullen ze zich in stilzwijgen? Jumbo liet weten actie te ondernemen en de verpakking van het product te veranderen. De namen van de drankjes worden gewijzigd en ook de gezondheidsclaims zullen niet meer worden gebruikt. Aangezien de aangepaste verpakkingen pas ergens in de eerste helft van volgend jaar in de winkels zullen verschijnen, blijft de nominatie voor Jumbo staan.
Het is goed dat de supermarktketen deze stap zet. Ze doen niet alleen aanpassingen, maar zeggen ook de verpakking in lijn te brengen met het "onlangs gewijzigde" gezondheidsbeleid. "Dit beleid stelt bovenwettelijke eisen aan onze productverpakkingen en schrijft voor dat gezondheidsclaims enkel gebruikt mogen worden op producten binnen de Schijf van Vijf", aldus Jumbo. Zo’n initiatief kan ik natuurlijk alleen maar toejuichen. Ik leg je graag uit waarom.
Strenge voorwaarden voor claims
Daarvoor duiken we eerst nog wat dieper in gezondheidsclaims. Zoals de naam al aangeeft, dit soort claims stellen dat een voedingsmiddel voordelig is voor je gezondheid. Voorbeelden die je kan tegenkomen zijn ‘calcium is goed voor de kalkhuishouding’, ‘vitamine C ondersteunt de afweer van je lichaam’ of ‘cholesterolverlagend’, zoals je soms op verpakkingen van margarine ziet staan.
Producenten proberen consumenten natuurlijk te verleiden hun product te kopen. Maar ze mogen niet zomaar allerlei claims gebruiken op die producten. In de Europese Unie is er wetgeving die eisen stelt over wat voor claims wel of niet mogen op verpakkingen van producten. Claims die gaan over gezondheid mogen nauwelijks en moeten aan strenge voorwaarden voldoen.
Maar als ze aan deze voorwaarden voldoen, mogen ze op ieder product worden geplaatst. Dus ook op de verpakking van een ongezond product. Een product met een gezondheidsclaim hoeft dus niet te betekenen dat het ook een gezond product is. Bijvoorbeeld een koekje met extra calcium kan nog steeds veel calorieën, suiker of vet bevatten.
![]()
Onenigheid over voedingsprofielen
Dat dit geen wenselijke situatie is, was ook al de opvatting toen in 2006 de Europese verordening werd opgesteld die de regels rond gezondheidsclaims bepaalt. Daarom is in de verordening opgenomen dat er alleen gezondheidsclaims mogen worden gebruikt op gezonde producten. Maar daarmee is het nog niet geregeld, want hoe bepaal je of iets gezond is? Daarvoor moeten er zogenoemde voedingsprofielen worden opgesteld.
Maar over die profielen zijn ze in Europa al jarenlang aan het bakkeleien. Gesprekken lopen steeds op niets uit, omdat ze het over de inhoud maar niet eens worden. Het onderwerp staat wel nog steeds op de agenda, het wordt ook benoemd in de nieuwe Europese strategie voor gezond en duurzaam eten (Farm to Fork genaamd). Maar het is de grote vraag of het gaat lukken na al die jaren onenigheid.
Zelfde beleid voor voedingsclaims
Europa is het dus nog steeds niet eens, maar in Nederland weten we prima wat producten zijn met bewezen gezondheidsvoordelen. Dat zijn producten die voldoen aan de Richtlijnen Schijf van Vijf, en die je dus ook in de Schijf van Vijf terugvindt. Denk aan groente, fruit, volkorenbrood en olijfolie. Op dat soort producten zouden prima gezondheidsclaims kunnen staan.
In dat licht is het goed dat Jumbo niet wacht op de voedingsprofielen vanuit Europa, maar zijn eigen verantwoordelijkheid neemt en alleen nog gezondheidsclaims gaat plaatsen op producten uit de Schijf van Vijf. Een duidelijk voorbeeld voor de andere supermarkten en fabrikanten. Want dit past bij hun rol in het gezonder maken van het aanbod en eerlijke communicatie over de producten.
Daarbij wil ik benadrukken dat diezelfde stap mag worden gezet voor voedingsclaims, die iets positiefs zeggen over de samenstelling van een product. Denk aan een mueslireep met de claim 'vezelrijk' die dan ook bomvol met suiker zit. Ook zo'n voedingsclaim zou je alleen terug willen zien op gezonde producten. Hopelijk blijft het in beide gevallen niet enkel toekomstmuziek.