Is servies van melamine en bamboe veilig om te gebruiken?

Bij servies zie je soms lastig van welk materiaal het is gemaakt. Het staat er niet altijd duidelijk op.

Op de onderkant van het servies staat soms van welk materiaal het is gemaakt. Op de website van de fabrikant of (web)winkel is het soms ook terug te vinden. Bij twijfel kun je het ook navragen bij de fabrikant.

Het verschil tussen melamine servies en melamine servies met bamboe of mais is vaak lastig te zien. Beide soorten servies zien er hard en stevig uit en je kunt het niet buigen. Je kunt wel letten op de volgende kenmerken.

Kenmerken melamine servies

Melamine servies is vaak kleurrijk en glanzend. De borden en mokken zien er hard en onbreekbaar uit. Op melamine kinderservies staan vaak motieven of afbeeldingen zoals bloemen, dieren, piraten of prinsessen.

Kenmerken melamine-bamboe servies

Ook zogenaamd bamboe servies kan kleurrijk zijn en is vaak wat matter. Bamboe bekers zijn populair als herbruikbare beker om bijvoorbeeld koffie of thee in mee te nemen. Servies van bamboe is niet volledig van bamboe gemaakt, maar bestaat vaak voor een groot deel uit melamine. Bamboevezel is slechts een toevoeging.

Symbolen

Soms staan er symbolen op het servies. Bijvoorbeeld dat het servies niet geschikt is om boven de 70 °C te verhitten. Kijk hier wat de verschillende symbolen betekenen.

Kunststof servies wordt vaak gemaakt van melamine. Vanuit melamine kan formaldehyde vrijkomen. Formaldehyde is een stof die ook veel voorkomt in het milieu en waarvan je altijd wel wat binnenkrijgt. In kleine hoeveelheden is dat niet erg, maar bij grotere hoeveelheden kan het wel schadelijk zijn. Het kan irritatie geven aan het maagslijmvlies of je kan een maagzweer krijgen.

Formaldehyde kan makkelijker vrijkomen uit melamine als er een andere stof zoals bamboe- of maisvezel aan is toegevoegd. Dit is dan ook niet toegestaan. Daarnaast zijn bamboe en andere vezels ook niet beoordeeld op veiligheid. Onderzoek van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) laat zien dat bij melamine-bamboe servies soms te veel formaldehyde vrijkomt, en dat de gezondheidsnormen worden overschreden. Het Bureau Risicobeoordeling & onderzoek (BuRO) van de NVWA concludeert dat effecten op de gezondheid niet kunnen worden uitgesloten bij gebruik van dit servies. Met name voor baby’s en kleine kinderen zijn er risico’s vanwege hun lage lichaamsgewicht.

Formaldehyde kan ook vrijkomen uit melamine bij temperaturen boven de 70 °C. Bij jonge kinderen kan de gezondheidsnorm dan worden overschreden. BuRO vindt dat de Europese veiligheidsnorm voor formaldehyde kinderen tot 3 jaar niet genoeg beschermt. Het Voedingscentrum adviseert ouders van kleine kinderen uit voorzorg om producten van melamine-kunststof niet te gebruiken voor heet eten en drinken. Doe melamine servies ook niet in de magnetron of vaatwasser (of alleen op lage temperatuur).

Je hoeft je niet direct zorgen te maken als je eerder servies van melamine (met bamboe of mais) hebt gebruikt voor jezelf of je kind. Formaldehyde is een stof die pas bij grotere hoeveelheden schadelijk is. Er zijn geen aanwijzingen dat het gebruik van dit soort servies gevolgen heeft voor de gezondheid op de lange termijn.

De grenswaarden zijn zo gesteld dat er best een grote marge is voor het gevaarlijk wordt. Zo zijn de testen die worden uitgevoerd op de producten vaak extremer dan de praktijk. Bekers worden bijvoorbeeld 2 uur lang aan een zure vloeistof bij een temperatuur van 70 °C blootgesteld. Tot slot zit ook in de norm zelf nog een veiligheidsfactor van 100. Dus de norm is 100 keer strenger dan wanneer de schadelijke effecten zichtbaar zijn in het onderzoek.

Servies van melamine zonder bamboe of mais kun je nog wel gebruiken. Dit zijn de adviezen van het Voedingscentrum:

• Voor iedereen: gebruik geen servies van melamine met bamboe of mais.
• Voor kinderen tot 3 jaar: gebruik servies van melamine niet voor heet voedsel. Voor koud of lauw voedsel kan het wel. Eten voor jonge kinderen kun je eerst laten afkoelen in de pan of op een stenen bord voordat je het serveert. Doe melamine servies ook niet in de magnetron of vaatwasser (of alleen op lage temperatuur).

Baby’s en jonge kinderen zijn kwetsbaarder dan volwassenen of oudere kinderen. Dat komt omdat zij een lager lichaamsgewicht hebben en in verhouding dus meer binnenkrijgen. De veiligheidsnorm voor formaldehyde (stof die kan vrijkomen uit melamine) is niet beschermend genoeg voor kinderen tot 3 jaar. Onderzoek laat zien dat bij kinderen ouder dan 3 jaar de veiligheidsnorm wel voldoende bescherming biedt.

Er zijn geen aanwijzingen dat het risico van het gebruik van bamboeservies voor zwangeren of het ongeboren kind anders is dan voor volwassenen in het algemeen. Formaldehyde is een stof die vooral effect heeft op de eerste plaats waar het het lichaam binnenkomt. En dat is bij inname vooral in de maag. De stof verspreidt zich maar in zeer kleine hoeveelheden door het lichaam. Er zijn geen aanwijzingen dat het effect zal hebben op het ongeboren kind.

In veel gevallen staat op het servies of op de verpakking of het geschikt is voor de vaatwasser of tot welke temperatuur. Het is goed hierop te letten. Is het servies niet geschikt voor de vaatwasser, dan kun je het servies afwassen in een handwarm sopje.

Nee, melamine is niet geschikt voor de magnetron.

Als je servies van melamine en bamboe of mais in huis hebt, is het advies om dit niet meer te gebruiken voor eten en drinken. Melamine servies zonder bamboe of mais kun je nog wel gebruiken. Voor kinderen tot 3 jaar geldt het advies om er alleen koud of lauw eten of drinken in te doen. Laat warm eten eerst afkoelen op een stenen of keramieken bord, of in de pan.

Als alternatief kun je servies gebruiken van materialen zoals aardewerk of glas. Voor kleine kinderen is dit niet altijd even praktisch, omdat het makkelijk breekt. Kies dan voor materiaal zoals plastic (bv. polypropyleen), rvs of siliconen. Bekijk eerst de gebruiksaanwijzing of het servies geschikt is voor heet eten en drinken, en of het wel in de vaatwasser en magnetron mag.

Het advies is om servies van melamine en bamboe of mais niet meer te gebruiken voor eten en drinken. Je kunt het nog wel voor andere dingen gebruiken. Bijvoorbeeld als onderzetter voor een plant, knutselobject voor kinderen, of voor verf(kwasten). Weggooien is zonde. Omdat het servies melamine bevat, is het niet recyclebaar en moet het bij het restafval. Zie voor meer informatie de afvalwijzer van Milieu Centraal.

De meeste borden, bekers en kommen die worden verkocht als ‘bamboe’ bestaan voor een groot deel uit melamine en er zijn bamboevezels aan toegevoegd. Dit servies heeft meestal een matte kleur en je ziet er kleine bamboevezels in. Soms is het ook bedrukt. Het lijkt op plastic servies. Dit servies is niet veilig om te gebruiken voor eten en drinken.

Er zijn uitzonderingen van producten die wel volledig uit bamboe bestaan. Je ziet hierbij heel duidelijk de houtstructuur. Dit servies kun je wel veilig gebruiken. Ook bamboe snijplanken, spatels en lepels die volledig uit bamboe bestaan, kun je veilig gebruiken.

Twijfel je of iets volledig van bamboe is gemaakt? Vraag het dan na bij de fabrikant.

Bamboe stoommandjes bevatten geen melamine en zijn meestal volledig gemaakt van bamboevezel. Deze mandjes kunnen veilig gebruikt worden om te stomen.

De meeste waterflessen zijn niet gemaakt van melamine met bamboe- of maisvezels, maar van andere plasticsoorten zoals polypropyleen (PP). Er zijn wel waterflessen te koop die gemaakt zijn van melamine. Deze kun je veilig gebruiken voor het drinken van water. Kijk altijd goed naar de gebruiksaanwijzing. Mag het bijvoorbeeld in de vaatwasser en tot welke temperatuur. Melamine kun je beter met de hand afwassen of in de vaatwasser tot maximaal 40 °C. Als je geen plastic flesje wilt gebruiken, kun je kiezen voor glas of roestvrijstaal (RVS). Dit zijn materialen die nauwelijks stoffen afgeven.

Er is Europese en Nederlandse wetgeving die bepaalt waaraan servies voor voedsel moet voldoen. In de wet staat dat er geen gevaarlijke hoeveelheden stoffen vanuit servies in voedsel terecht mogen komen die schadelijk zijn voor de gezondheid. De wet zegt ook hoeveel formaldehyde en melamine er maximaal mag loskomen uit het product. Dit wordt de specifieke migratielimiet (SML) genoemd.

De Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) heeft voor zowel formaldehyde als melamine een toelaatbare dagelijkse inname (TDI) vastgesteld. Dit is de hoeveelheid die je dagelijks binnen kan krijgen in je leven, zonder dat je er schadelijke gezondheidseffecten van ondervindt.

Voor bamboe en mais geldt dat deze niet toegelaten zijn als toevoeging in kunststof. Daarom mag melamine servies met bamboe- of maisvezels niet worden verkocht.