Voedingscentrum duidt: wat is het menu van de toekomst?

We kunnen er niet omheen: voor de leefbaarheid van de aarde en onze eigen gezondheid is het noodzakelijk dat we anders gaan eten. Het Wereld Natuur Fonds (WWF-NL) onderzocht of het mogelijk is om gezond en duurzaam te eten binnen de grenzen van onze planeet. Hoe zou het ‘menu van de toekomst' er dan uit moeten zien? En hoe verhoudt dit zich tot eten volgens de Schijf van Vijf van het Voedingscentrum?

Allereerst: waarom zouden we het over duurzamer eten moeten hebben? Expert Lilou van Lieshout: “Wat er precies op ons bord ligt heeft grote invloed op het milieu. Het maken van voedsel zorgt bijvoorbeeld voor uitstoot van broeikasgassen en er is water, land en energie voor nodig. Om in 2050 de groeiende wereldbevolking gezond te kunnen voeden binnen de grenzen van onze planeet is het nodig om anders te gaan eten. Maar ook duurzamer produceren en minder verspillen zijn belangrijke stappen. Dit vraagt veel van ons voedselsysteem, maar ook van ons als individuele consument.”

Gezond eten binnen de grenzen van één planeet: hoe dan?

Om in 2050 binnen de grenzen van onze planeet te eten, is de grootste verandering volgens het onderzoek van het WWF dat we veel minder vlees gaan eten. In plaats daarvan is het nodig om meer noten, peulvruchten, soja en vleesvervangers te eten. Ook plantaardige zuivelalternatieven zouden meer moeten worden gegeten. Dierlijke producten, en met name (rood) vlees, vragen veel meer van onze aarde dan plantaardige producten, zoals granen en bonen.

Toch zegt het WWF dat het niet nodig om helemaal plantaardig te eten. Er blijft ruimte voor een beetje vlees: maximaal 0,5 tot 1,5 portie vlees per week. Daarnaast passen enkele porties vloeibare zuivel (250 tot 350 milliliter per dag) en duurzaam gevangen vis (1 tot 1,5 portie per week) in het menu van de toekomst.

Hoe verhoudt zich dit tot de Schijf van Vijf?

Ook binnen de Schijf van Vijf kun je ervoor kiezen om 0,5-1,5 portie vlees per week te eten zoals in het WWF-menu naar voren komt. Eten volgens de aanbevelingen van de Schijf van Vijf kan namelijk op veel verschillende manieren, ook met minder of geen vlees. Eet je volgens de Richtlijnen Schijf van Vijf met weinig of geen vlees, dan haal je al ongeveer 60% van je eiwitten uit plantaardige bronnen. Dit komt aardig in de richting van het menu van de toekomst zoals het WWF heeft berekend. Eet je de maximale 500 gram vlees per week dat past binnen de Schijf van Vijf, dan is het toekomstmenu van WWF een flink stuk plantaardiger.

Vlees wordt door het WWF vooral vervangen door kant-en-klare vleesvervangers (3-4 porties per week). Je zet hiermee een goed stap voor het milieu, maar vaak zijn ze niet zo gezond omdat er te weinig eiwit en/of te veel zout in zit. In de ‘Kies Ik Gezond?’-app van het Voedingscentrum kun je opzoeken welke kant-en-klare vleesvervangers wél binnen de Schijf van Vijf passen. Naturel tofu en tempé zijn altijd gezonde en duurzame keuzes. Maar je kunt vlees ook vervangen door bijvoorbeeld meer peulvruchten en noten te eten. Dat is in lijn met de Schijf van Vijf én het WWF-menu.

Verder is er volgens het WWF minder ruimte voor kaas dan in de Richtlijnen Schijf van Vijf. Volgens de berekeningen van het WWF past er in het menu van de toekomst voor vrouwen maximaal 20 gram kaas per dag, de helft van de Schijf van Vijf aanbeveling. Voor mannen is dit nog minder: omgerekend 1 boterham met kaas per week. Als we minder kaas gaan eten, zullen we voedingsstoffen zoals calcium uit andere producten moeten halen. Denk aan groene bladgroente, peulvruchten, tofu en verrijkte zuivelvervangers.

Ook voor vetten en oliën is er slechts beperkt ruimte in het WWF-menu: 10 gram per dag ten opzichte van 40-65 gram in de Richtlijnen Schijf van Vijf. Vetten zijn een belangrijke bouw- en brandstof voor je lichaam en leveren vitamines A, D en E. Vanuit praktisch oogpunt kan het lastig kan zijn om je eten te bereiden met zo’n kleine hoeveelheid bereidingsvetten.

Is de Schijf van Vijf wel duurzaam genoeg?

Om zo veel mogelijk mensen mee te nemen in de verschuiving naar een meer plantaardig voedingspatroon stimuleert het Voedingscentrum haalbare en passende stappen. Daarom is er veel ruimte om eigen keuzes te maken, ook binnen de Schijf van Vijf. Als je eet volgens de Schijf van Vijf en de maximaal aanbevolen 500 gram vlees volledig vervangt door peulvruchten, noten en ei, dan verlaag je de klimaatimpact van jouw voedingspatroon met ongeveer een derde.

Maar om binnen de grenzen van één aarde te blijven zal er meer moeten gebeuren. Dit vraagt om verdere integratie van duurzaamheid in voedingsrichtlijnen, ook in de Schijf van Vijf. Hierbij moet naast klimaatimpact ook gekeken worden naar andere duurzaamheidsindicatoren, zoals landgebruik en waterverbruik. Op dit moment wordt er veel onderzoek naar gedaan naar gezonde en duurzame voedingspatronen. De Gezondheidsraad werkt bijvoorbeeld aan een advies dat meer inzicht geeft in de gezondheidseffecten van een verdere verschuiving richting plantaardig. Op basis van al deze onderzoeken en adviezen kijkt het Voedingscentrum welke update op termijn wenselijk is om de Schijf van Vijf verder te verduurzamen. Lees ook ‘Hoe ziet het Voedingscentrum de eiwittransitie?’.

Wat niet vergeten mag worden is praktische haalbaarheid. Van Lieshout: “Als we inderdaad veel minder vlees en kaas zouden gaan eten, vraagt dat van veel Nederlanders een flinke verandering. En dat kost tijd en moeite. Daarom proberen we altijd zo goed mogelijk aan te sluiten bij de wensen en mogelijkheden van verschillende doelgroepen. Ook stimuleren we eetomgevingen om volop gezonde en meer duurzame keuzes aan te bieden, zodat deze keuzes makkelijker worden. Denk aan gezonde plantaardige keuzes op treinstations, fruit bij tankstation en plantaardige volkoren broodjes in het bedrijfsrestaurant.”

Maak zelf het verschil

Ben jij ook één van de vele Nederlanders die graag wat minder vlees en meer plantaardig wil eten? Begin dan bijvoorbeeld door vlees vaker te vervangen voor peulvruchten of ongezouten noten, of door te kiezen voor kleinere portie vlees. Lees al onze tips om meer plantaardig te eten. Laat je vlees helemaal weg en ga je voor een vegetarisch voedingspatroon? Kijk dan hoe je zorgt dat je alle benodigde voedingsstoffen binnenkrijgt.

En je kunt meer doen voor een duurzaam voedingspatroon. Zo ben je goed bezig voor jezelf én een betere wereld door zo min mogelijk voedsel te verspillen en niet meer te eten dan je nodig hebt (niet te veel snacks en snoep). Bekijk wat je nog meer kunt doen om duurzamer te eten.