Aanvaardbare bovengrens

Wat is een aanvaardbare bovengrens?

De aanvaardbare bovengrens is de hoogste inname waarbij geen schadelijke (gezondheids)effecten te verwachten zijn bij langdurige blootstelling. Het is in andere woorden de grens waarboven een voedingsstof schadelijk kan worden voor je gezondheid.

Voor bepaalde vitamines en mineralen is vastgesteld een te hoge inname over een langere periode nadelige effecten kan hebben op de gezondheid.

Hoe bepaal je de aanvaardbare bovengrens?

Een aanvaardbare bovengrens wordt afgeleid op basis van één van de 2 onderstaande niveaus: 

• Het hoogste niveau van inname waarbij geen schadelijke effecten optreden. Dit niveau heet NOAEL: No observed adverse effect level.
• Het laagste niveau van inname waarbij wel ongewenste effecten zijn vastgesteld. Dit niveau heet LOAEL: lowest observed adverse effect level. 

Vervolgens wordt de aanvaardbare bovengrens vastgesteld door een onzekerheidsfactor te gebruiken. De aanvaardbare bovengrens ligt daardoor altijd nog onder de NOAEL of LOAEL. Dat zie je ook in het figuur hieronder. Daarin staat ook de samenhang met de gemiddelde behoefte, aanbevolen hoeveelheid en de adequate inname.

Wat gebeurt er als je boven de aanvaardbare bovengrens komt?

In geval van overschrijding van de aanvaardbare bovengrens is er een mogelijk gezondheidsrisico. Het gaat daarbij om schadelijke effecten op de gezondheid die bij langdurig gebruik kunnen optreden. Bij een eenmalige of kortdurende overschrijding zal vrijwel nooit een direct gezondheidsprobleem ontstaan. 

Een uitzondering hierop is een overschrijding van de aanvaardbare bovengrens voor vitamine A bij zwangeren. Een kortdurende overschrijding in de vroege zwangerschap kan schade veroorzaken aan het embryo en vormt een risico op een kind met aangeboren afwijkingen. 

Wat wordt bedoeld met een veilig niveau van inname?

Soms is wel bekend dat teveel van een bepaalde voedingsstof schadelijk kan zijn voor de gezondheid, maar zijn er onvoldoende gegevens om een NOAEL of LOAEL vast te stellen. Dan wordt op een andere manier bepaald wat een niveau van inname is waarbij er geen schadelijke effecten te verwachten zijn. Er wordt bijvoorbeeld gekeken naar het hoogste niveau wat normaal gesproken wordt gegeten (bijvoorbeeld bij mangaan) of het niveau waarin bij studies bepaalde klachten niet optreden (bijvoorbeeld zwarte ontlasting bij ijzer). Zo wordt een veilig niveau van inname opgesteld.

Een veilig niveau van inname is veel behoudender dan een aanvaardbare bovengrens. Een inname hoger dan het veilige niveau van inname betekent niet dat er direct schadelijke effecten zullen optreden, maar er kan niet gezegd worden bij welk (hoger) niveau dat dan wel het geval is