“Elke 100 gram rood vlees meer per dag hangt mogelijk samen met een 17% hoger risico op darmkanker” of “Bij het eten van 50 gram bewerkt vlees per dag ten opzichte van iemand die geen bewerkt vlees eet, neemt het risico op darmkanker met 18% toe”. Wat zeggen deze getallen eigenlijk? Hoe interpreteer je het woord risico?
Verschillende risico’s
Een risico laat zien hoe veel meer óf minder kans we hebben op het ontwikkelen van een ziekte of andere aandoening. In de wetenschap spreken we over absoluut risico en relatief risico.
- In Nederland krijgt ongeveer 5% (5 op de 100 mensen) ooit in hun leven darmkanker. Dit is het absolute risico.
- Het 17% hogere risico op darmkanker bij het eten van veel rood vlees zoals in het voorbeeld hierboven is een relatief risico.
Vaak ziet het relatieve risico er ernstiger of rooskleuriger uit dan het in werkelijkheid is. 17% hoger risico op darmkanker klinkt ernstig. Maar het is dus niet zo dat je 17% kans op darmkanker hebt als je rood vlees eet. Je hebt een 17% hoger risico dan die 5%. Dus als sommetje: de kans is 17% maal 5% = 0,9 %. Oftewel het risico op darmkanker neemt mogelijk toe van 5 op de 100 naar 6 op de 100. Om te beoordelen hoe belangrijk het relatieve risico is, moet je dus het absolute risico kennen.
Hele bevolking versus één persoon
Het risico zegt iets over de kans dat iets plaatsvindt binnen een bepaalde populatie, zoals de Nederlandse bevolking. Dit betekent niet dat dit de kans is die één persoon heeft. De kans of een ziekte zich wel of niet ontwikkelt hangt namelijk ook af van andere factoren die van persoon tot persoon kunnen verschillen. Denk daarbij aan waar je woont, wat je allemaal eet en drinkt, of je rookt, wat er genetisch bij je bepaalt is, enzovoorts.
Tijd
Ook speelt tijd een belangrijke rol in het begrijpen van een bepaald risico. Wat zegt het bijvoorbeeld als je leest dat 60-jarige vrouwen een kans van 2% hebben om te overlijden aan een hart- en vaatziekte? Eigenlijk zegt zo’n uitspraak niets: een 2% sterftekans is erg hoog als het zou gaan over de komende 24 uur, de komende week of zelfs het komende jaar. Maar 2% is juist weer erg laag wanneer dit getal gaat over de sterftekans voor de rest van hun leven. Als er geen tijdsaanduiding bijstaat kun je ervanuit gaan dat het gaat over de kans gedurende een leven.
Mogelijk of zeker risico
In het voorbeeld van rood vlees is er een mogelijk risico. Dit wil eigenlijk gewoon zeggen dat er in onderzoek sterke aanwijzingen zijn gevonden, maar dat het verband nog niet helemaal overtuigend is. In het voorbeeld van bewerkt vlees zijn de resultaten wel overtuigend en is er een zeker verband.
Bij het interpreteren van risico’s speelt dus ook de mate van zekerheid waarmee een bepaalde uitspraak wordt onderbouwd. De mate van zekerheid kan bijvoorbeeld afhangen van het type onderzoek waarmee een bepaald risico is onderzocht.
Lees ook meer over het verschil tussen risico en gevaar.