Welke vormen van dieetvoeding zijn er?
Er zijn speciale dieetvoedingen die weinig energie leveren. Ze zijn er in allerlei vormen, zoals poeders, shakes en repen. Daarbij wordt verschil gemaakt tussen maaltijdvervangers, producten om af te vallen die geen maaltijdvervangers zijn en producten voor gewichtsbeheersing die de dagelijkse voeding volledig vervangen. In de wet is geregeld waaraan deze voedingen moeten voldoen.
Wat zijn maaltijdvervangers?
Maaltijdvervangers vervangen één of meerdere maaltijden per dag. Het gaat hierbij om vervanging van de hoofdmaaltijden, dus ontbijt, lunch of avondeten. Op de verpakking van maaltijdvervangers moet staan ‘Maaltijdvervangend product voor gewichtsbeheersing’. Er mag geclaimd worden dat vervanging van één hoofdmaaltijd binnen een energiebeperkt dieet helpt bij het behouden van het gewicht na afvallen. En dat vervanging van twee hoofdmaaltijden binnen een energiebeperkt dieet helpt bij gewichtsverlies. Deze maaltijdvervangers moeten onder andere voorzien in 30% van de aanbevolen hoeveelheid vitamines en mineralen en tussen de 200 en 250 calorieën leveren per maaltijd. Verder zijn er wettelijke eisen gesteld aan de hoeveelheid en samenstelling van vet en eiwit.
Welke producten om af te vallen zijn geen maaltijdvervangers?
Producten om af te vallen die geen maaltijdvervangers zijn, zijn bijvoorbeeld speciale soepen, dranken, crackers, nagerechten of pasta’s die bij een specifiek dieet horen. Denk aan een koolhydraatarme pasta wanneer je een koolhydraatarm dieet volgt om gewicht te verliezen. Deze producten mogen voedingsclaims gebruiken wanneer ze voldoen aan de eisen van een claim om deze te mogen dragen, bijvoorbeeld “vetarm” of “suikerarm”. Verder moeten deze producten voldoen aan alle wettelijke eisen die gelden voor levensmiddelen. Er mag geen claim gemaakt worden over de mate of snelheid van gewichtsverlies.
Wat zijn producten voor gewichtsbeheersing die de dagelijkse voeding volledig vervangen?
Onder deze categorie vallen producten die de gehele voeding vervangen met als doel om af te vallen. Je vervangt dus niet maar één of twee maaltijden, maar al je maaltijden en tussendoortjes. Producten die de dagelijkse voeding volledig vervangen moeten aan verschillende wetten en regels voldoen. Zo moet deze dieetvoeding per dag tussen de 600 en 1200 calorieën leveren en ten minste de per dag aanbevolen hoeveelheden vitamines en mineralen bevatten. Verder zijn er wettelijke eisen gesteld aan de hoeveelheid en/of samenstelling van vet, eiwit en koolhydraten. Op de verpakking van deze producten moet staan: ‘De dagelijkse voeding volledig vervangend product voor gewichtsbeheersing’. Er zijn nog meer eisen die op de verpakking vermeld moeten worden. Zo moet er staan dat je het product niet langer dan 8 weken zonder medische begeleiding mag gebruiken en dat je het niet meerdere malen voor een kortere periode mag gebruiken. Tenslotte moet er vermeld worden dat laag energetische dieetvoedingen alleen zijn bedoeld voor gezonde volwassenen met overgewicht of obesitas die willen afvallen. Dit zijn slechts enkele voorbeelden van de eisen voor het etiket van deze producten.
Helpen maaltijdvervangers en andere dieetvoeding bij het afvallen?
Als je minder calorieën binnenkrijgt dan dat je verbrandt val je af. Dieetvoeding zoals maaltijdvervangers kunnen daarbij helpen. Onderzoek toont aan dat het vervangen van twee hoofdmaaltijden per dag door maaltijdvervangers helpt bij gewichtsverlies. Daarnaast zou het vervangen van één hoofdmaaltijd en één tussendoortje door een maaltijdvervanger helpen om gewichtstoename te voorkomen na het afvallen. Vandaar dat maaltijdvervangers ook deze claims mogen voeren: deze relatie is voldoende wetenschappelijk aangetoond.
Producten die de dagelijkse voeding volledig vervangen zijn een verantwoorde keuze wanneer iemand in korte tijd veel moet afvallen, bijvoorbeeld voor een operatie. Dit wordt dan altijd onder begeleiding van een professional gedaan.
Wat zijn de nadelen van maaltijdvervangers en andere dieetvoeding?
Groente en fruit
Een nadeel van dieetvoedingen is dat ze geen groente of fruit bevatten. Er zitten vaak wel vitamines en mineralen in, maar geen andere stoffen die groente en fruit zo gezond maken. Als je voor dieetvoeding kiest, kan je het beste per dag 1 tot 2 maaltijden vervangen (maaltijdvervanger). Daarnaast kan je het beste een ‘gewone’ warme maaltijd eten die niet te veel calorieën bevat, met veel groente. En tussendoor fruit. Omdat groente weinig calorieën bevat, kan het ook worden gegeten bij producten voor gewichtsbeheersing die de dagelijkse voeding volledig vervangen. In combinatie met groente en fruit kunnen dieetvoedingen een verantwoorde keuze zijn als afvallen en op gewicht blijven met gewone voeding moeilijk is. Overleg met een diëtist of gewichtsconsulent om te kijken of je voedingspatroon volwaardig blijft.
Gewichtsbeheersingsprogramma
Na het stoppen met een dieetvoeding raken veel mensen gemakkelijk terug op hun oude gewicht, vanwege de overstap naar ‘gewone’ maaltijden. Het is eenvoudiger om op gewicht te blijven als dieetvoedingen worden gebruikt binnen een gewichtsbeheersingsprogramma. Iemand wordt daarbij ook door professionals begeleid op het gebied van voeding en beweging.
Extra kosten met dieetvoeding
Een dieet op basis van dieetvoeding kan extra kosten met zich meebrengen, wat mogelijk barrière kan vormen voor mensen met lage inkomens.
Is een dieet met maaltijdvervangers goed vol te houden?
Het volgen van een dieet op basis van dieetvoeding kan lastig zijn wanneer niet-deelnemende familie en vrienden normale maaltijden eten. Er moet bijvoorbeeld wel gekookt worden voor het gezin, maar je mag zelf niet mee-eten. Dit kan voor verleiding zorgen. Toch is het voor sommigen ook juist een voordeel dat je met maaltijdvervangers minder na hoeft te denken over wat je precies moet eten gedurende het dieet. De overgang van maaltijdvervangers naar een gezond voedingspatroon kan daardoor lastig zijn omdat je zelf moet invullen hoe je gezond en gevarieerd kan eten om het gewichtsverlies te behouden.