Omschrijving
Doorstralen met gammastraling is een methode om voedsel veiliger en langer houdbaar te maken. Insecten en micro-organismen die ziekte en bederf veroorzaken worden gedood. Het resultaat is vergelijkbaar met pasteurisatie. Bij pasteurisatie worden producten kort verhit.
Doorstralen onder de juiste omstandigheden heeft geen negatieve invloed op de voedingswaarde van het voedsel.
Geen radioactieve straling
Bij doorstralen denken veel mensen aan radioactieve straling. De straling die bij doorstralen van voedsel wordt gebruikt is echter een totaal andere dan die in kernreactoren gebruikt wordt. De stralingsenergie gaat door het voedsel heen, maar maakt voedsel niet radioactief.
Toepassingen van doorstraling
In West-Europa, ook in Nederland, wordt doorstraling van voedsel het meest gebruikt voor:
- het doden van insecten, insecteneieren of larven door middel van een hele lage dosis straling.
- het doden van ziekmakende bacteriën zoals salmonella, campylobacter en listeria in vlees, kruiden, gedroogde groenten en eiproducten.
Bij bepaalde producten kan een hoge dosis straling de smaak of kleur negatief beïnvloeden. Een combinatie met een andere behandeling, zoals verhitting, maakt dan alle ziekmakende organismen onschadelijk met behoud van smaak en uiterlijk.
Doorstraling mag niet worden gebruikt om de kwaliteit van bijna bedorven voedsel of grondstoffen te verbeteren.
Gebruik in Nederland
In Nederland wordt vers fruit en verse groenten niet doorstraald. Doorstraling van voedsel mag alleen bij producten waarvoor ontheffing is verleend. Voor elk van die producten is bepaald welke maximale dosis straling opgenomen mag worden. Zie hiervoor de onderstaande tabel.
| Voedingsmiddel of grondstof |
Maximale gemiddelde dosis (kiloGray) |
| Gedroogde vruchten |
1 |
| Graanvlokken |
1 |
| Peulvruchten |
1 |
| Garnalen |
3 |
| Kikkerdelen |
5 |
| Eiproducten |
6 |
| Vlees van pluimvee |
7 |
| Gevriesdroogde groenten |
10 |
| Gedroogde aromatische kruiden, specerijen en plantaardige kruiden |
10 |
| Verdikkingsmiddel Arabische gom (E414) |
10 |
| Verpakkingen en verpakkingsmaterialen voor eet- of drinkwaren |
10 |
| Gebruiksartikelen voor eet- of drinkwaren |
25 |
| Diepgevroren maaltijden (steriele voeding op medisch voorschrift) |
75 |
Gezondheidseffecten
De voordelen van doorstraling voor de gezondheid zijn:
- Het gaat het rijpen, kiemen en bederven van levensmiddelen tegen. Daardoor is de houdbaarheid van de producten langer.
- Het doodt ziekmakende organismen in het voedsel, zoals bacteriën en virussen.
- Het kan de eigenschappen van melkeiwitten die allergieën veroorzaken doen afnemen.
Doorstraling wordt ook gebruikt om voedsel veilig te maken voor personen die extra gevoelig zijn voor infecties. Voorbeelden daarvan zijn maaltijden voor bepaalde groepen patiënten met een sterk verminderde afweer tegen infecties. Denk hierbij aan mensen die een beenmergtransplantatie hebben gehad of aan aids-patiënten.
Veiligheid
Verschillende nationale en internationale adviesorganen concluderen dat doorstraling van levensmiddelen geen gevaar vormt voor de gezondheid, als dit onder de juiste omstandigheden en tot een bepaald maximum wordt gedaan.
Het gaat om de volgende adviesorganen:
- het ‘Joint Expert Committee on Food Irradiation’ (JECFI) ingesteld door de World Health Organisation (WHO), Food and Agricultural Organisation (FAO) en International Atomic Energy Agency (IAEA)
- het ‘Codex Committee on Food Additives’
- het ‘Scientific Committee on Food’ (SCF) van de European Food Safety Authority (EFSA)
- de Nederlandse Gezondheidsraad
Tegenstanders van doorstraling
Tegenstanders waarschuwen voor mogelijke veranderingen, die direct na de doorstraling gevormd worden in het product. Deze stoffen worden echter in vergelijkbare hoeveelheden gevormd tijdens verhitting en verliezen bovendien hun werking binnen enkele dagen.
Als andere nadelen noemen zij:
- In plaats van het achteraf verbeteren van de kwaliteit van het eindproduct zou de grondstofproductie beter moeten zijn.
- Het product lijkt vers, maar is het niet. Zichtbare signalen van bederf kunnen na doorstraling zijn verdwenen.
- Het testen van de veiligheid van doorstralen gaat met dierproeven, in plaats van testen met mensen.
Mening consumentenorganisaties
De meeste consumentenorganisaties vinden doorstraling een goede methode voor het steriliseren van producten. Ze staan echter ook achter enkele bezwaren tegen doorstraling. Deze organisaties willen een verplichte duidelijke etikettering en willen dat ook niet-doorstraalde producten te koop zijn, zodat de consument zelf kan kiezen.
Etiket
In de
Warenwet is het volgens het Warenwetbesluit etikettering van levensmiddelen verplicht dat doorstraalde producten een etiket dragen met de tekst: ‘doorstraald’ of ‘door straling behandeld’ of ‘met ioniserende straling behandeld’.
Meer informatie
Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit: www.nvwa.nl
European Food Safety Authority: www.efsa.europa.eu