Moedermelk

Borstvoeding is de beste voeding voor baby’s. Moedermelk voorziet baby’s van voldoende energie en voedingsstoffen in de eerste 6 maanden. De enige uitzonderingen hierop zijn vitamine D en K. Daarvan is extra nodig voor een optimale ontwikkeling van het kind. In moedermelk zit ook een groot aantal stoffen die kinderen beschermt tegen ziekten.

De samenstelling van borstvoeding is zeer complex. Wat de moeder of ouder eet of drinkt heeft maar voor een klein deel invloed op de samenstelling van de moedermelk. Het eten en drinken van de moeder beïnvloedt vooral de geur en smaak van de borstvoeding. 

Stoffen in alcohol, tabak, medicijnen, sommige kruiden of cafeïne kunnen wel via de moeder in de borstvoeding terechtkomen. Deze stoffen zijn schadelijk voor het kind.

Omschrijving

Borstvoeding is de beste voeding voor baby’s. Moedermelk voorziet baby’s van voldoende energie en voedingsstoffen in de eerste 6 maanden. De enige uitzonderingen hierop zijn vitamine D en K. Naast voedingsstoffen bevat borstvoeding veel verschillende stoffen die de gezondheid van het kind bevorderen en de kans op allerlei infecties en ziekten kleiner maakt. 

Wet- en regelgeving

In Nederland is een aantal zaken rondom borstvoeding in de wet vastgelegd. Zo wordt in de Warenwet uitvoering gegeven aan de Internationale gedragscode voor het op de markt brengen van vervangingsmiddelen van moedermelk’ (WHO, 1981). Deze code heeft als doel:

• het beschermen en bevorderen van borstvoeding.
• zorgen voor een correct gebruik van vervangingsmiddelen voor borstvoeding als deze nodig zijn.
• het bevorderen van voldoende en juiste voorlichting voor ouders.
• richtlijnen te stellen voor de verkoop van babyvoeding.

Werken en borstvoeding

Regelgeving rond borstvoeding en werk is vooral te vinden in de Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet) en de Arbeidstijdenwet. Werkgevers zijn verplicht om de tijd die de werknemer gebruikt voor het geven van borstvoeding of om te kolven te betalen. Bovendien moeten ze daarvoor een geschikte kolfruimte ter beschikking stellen. Lees meer over het combineren van werk en borstvoeding geven. 

Gezondheidseffecten

Samenstelling van borstvoeding: van colostrum tot rijpe moedermelk

Moedermelk is in te delen in 3 soorten:

• Colostrum: de moedermelk van de eerste dagen na de geboorte. Colostrum bevat relatief grote hoeveelheden van de stoffen die het kind beschermen tegen ziekten. Daarnaast is deze eerste borstvoeding rijk aan stoffen zoals cholesterol, albumine, fosfolipiden, vitamines A, E en K, natrium, zink en selenium. Colostrum bevat relatief weinig water, lactose en vet. 
• Overgangsmelk: melk van de eerste dagen na de geboorte tot 2 weken na de geboorte.
• Rijpe moedermelk: vanaf ongeveer 2 weken na de geboorte. Tijdens de overgang van colostrum naar rijpe moedermelk neemt de concentratie aan beschermende stoffen af. Maar omdat een kind meer drinkt naarmate het ouder wordt, krijgt het toch voldoende beschermende stoffen binnen. 

Ook tijdens het borstvoeding geven zelf verandert de samenstelling geleidelijk. De borst maakt één soort melk waarvan het vetgehalte kan variëren, afhankelijk van de tijd die er tussen 2 voedingen zit. Hoe hoog het vetgehalte is hangt af van hoe vaak en hoe lang de moeder voedt. Het lichaam van de moeder reguleert op deze manier de energievoorziening van het kind.

Beschermende stoffen

Hoewel er al veel bekend is, is niet van alle stoffen in moedermelk precies bekend wat ze doen. Het is wel duidelijk dat er verschillende stoffen zijn die de kans op allerlei infecties en ziekten kleiner maken en de ontwikkeling van het immuunsysteem van een kind bevorderen. Daardoor kan een kind zelf meer antistoffen gaan aanmaken, waardoor de weerstand extra toeneemt. 

Van de volgende stoffen in borstvoeding is bekend dat ze een rol spelen bij de bescherming tegen infecties:

• Lactoferrine: voorkomt dat ziekmakende bacteriën zich in de darmen vermenigvuldigen en het kind ziek maken.
• Lysozyme: beschadigt de celwand van bacteriën en maakt ze daardoor onschadelijk.
• Oligosacchariden: voorkomt dat bacteriën zich kunnen hechten aan de darmwand.
• sIgA (een immunoglobuline): beschermt tegen darm- en luchtwegaandoeningen.
• Complementfactoren: deze stoffen zijn belangrijk voor de weerstand van het kind. Ze ruimen micro-organismen op en gaan ontstekingen tegen.
• Leucocyten: doden bacteriën en hebben waarschijnlijk invloed op het volgroeien van het maag-darmkanaal van het kind.
• Groeifactoren, nucleotiden en polyaminen: stimuleren de groei en rijping van het darmkanaal en gaan daardoor het binnendringen van micro-organismen tegen.

Voedingsstoffen

De hoeveelheid voedingsstoffen in de borstvoeding wordt maar voor een klein deel beïnvloed door wat de moeder of ouder eet. Als iemand die borstvoeding geeft onvoldoende eet of onvoldoende voedingsstoffen binnenkrijgt, gaat dit vooral ten koste van diegene zelf en de conditie. De aandacht voor de voeding is dus vooral belangrijk voor de moeder zelf. 

Vetten

Het vetgehalte van borstvoeding neemt gedurende de eerste 2 weken toe. 

Het soort en de hoeveelheid vet in moedermelk varieert en wordt deels beïnvloed door het vet dat de moeder eet. De omega-3 vetzuren EPA en DHA in moedermelk hebben invloed op de verstandelijke ontwikkeling van het kind en zijn van belang voor een goed gezichtsvermogen.

Eiwitten

Moedermelk bevat in de eerste weken relatief veel eiwit. Dit daalt in de loop van de tijd en is niet afhankelijk van wat de moeder eet.

Koolhydraten

De koolhydraten in moedermelk bestaan voor 80% uit lactose. Wat de moeder eet heeft hierop geen invloed. Zogenoemde oligosachariden in borstvoeding zorgen voor een goede ontwikkeling van de darmflora en spelen een rol bij de weerstand tegen infecties.

Mineralen

De hoeveelheid mineralen in moedermelk wordt niet beïnvloed door de voeding van de moeder. Hoewel de gehaltes mineralen laag zijn, voorzien ze het kind van voldoende mineralen.

Vitamines

Het vitaminegehalte van moedermelk, met name de vetoplosbare vitamines, wordt beïnvloed door de hoeveelheid vitamines die de moeder via de voeding binnenkrijgt. Toch hebben kinderen die borstvoeding krijgen bijna nooit last van een vitaminetekort. Alleen bij zeer ernstige ondervoeding van de moeder bestaat de kans op een vitaminetekort. Dit komt in Nederland niet voor. 

Kinderen die borstvoeding krijgen hebben wel extra vitamine K en vitamine D nodig voor een optimale ontwikkeling. Aan flesvoeding is vitamine K toegevoegd.

Vocht

Water is het belangrijkste bestanddeel van moedermelk. Als kinderen uitsluitend borstvoeding krijgen, hebben ze geen extra vocht nodig. Bij warm weer is het advies om baby’s vaker aan de borst te laten drinken. De moedermelk wordt vanzelf wateriger.

Andere stoffen uit de voeding

Stoffen uit de voeding van de moeder komen in de moedermelk terecht, denk aan smaak en geurstoffen. Daardoor wordt de smaak en geur van de borstvoeding beïnvloed door wat de moeder eet en drinkt. Dit heeft als voordeel dat het kind automatisch went aan variatie in de smaak van eten en zo gemakkelijker kan wennen aan nieuwe smaken.

Borstvoeding versus flesvoeding

Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat borstvoeding gezonder is dan flesvoeding. Overtuigend bewijs is aanwezig dat infecties van het maag-darmkanaal, middenoorontsteking, overgewicht en hoge bloeddruk minder voorkomen bij kinderen die borstvoeding hebben gehad. 

Kinderen die borstvoeding hebben gehad, krijgen waarschijnlijk minder last van astma, piepen op de borst en eczeem. Bovendien verbetert borstvoeding waarschijnlijk de intellectuele en motorische ontwikkeling. Het is daarnaast mogelijk dat borstvoeding beschermt tegen de ziekte van Crohn, atopie, diabetes type 1 en 2 en leukemie.

Voedingsadvies

Wil je weten hoe je gezond eet tijdens het geven van borstvoeding en hoeveel? Bekijk dan deze pagina: