Eet jij weleens ontbijtgranen, vis of plantaardige zuivelalternatieven? Dan kan het zijn dat je product nu wel in de Schijf van Vijf staat, of er juist uitvalt. Het Voedingscentrum heeft namelijk de criteria geëvalueerd.
Met criteria stellen we vast of een product in de
Schijf van Vijf past. Denk bijvoorbeeld aan een maximale hoeveelheid zout of hoeveel vezels een product minstens hoort te hebben. Deze criteria gebruiken wij bijvoorbeeld in de
app ‘Kies ik Gezond?’ en in het Schijf van Vijf-advies in
Mijn Eetmeter.
Waarom hebben we de criteria geëvalueerd?
We houden steeds in de gaten of de criteria voor de Schijf van Vijf helpen om goede keuzes te kunnen maken. Bij het bepalen van de criteria kijken we eerst naar de wetenschap, maar ook naar het aanbod in de winkels. Want goed eten moet ook haalbaar zijn. Daarvoor hebben wij data over producten tot onze beschikking vanuit onze Levensmiddelendatabank. Daarin staan de voedingswaarden van meer dan 150.000 producten. De laatste tijd zijn er een hoop veranderingen geweest.
- Er staan nu veel meer producten in de Levensmiddelendatabank dan ooit. We weten dus meer.
- We kunnen meer met de Levensmiddelendatabank. Zo kunnen we nu toegevoegde suikers herkennen in de informatie over de producten.
- Het aanbod in de winkels verandert.
- Bovendien krijgen we over sommige producten vaak vragen van professionals en consumenten.
Alles bij elkaar heeft dat voor een paar aanscherpingen gezorgd.
Aanpassingen in het kort
- Ontbijtgranen: van geen zout toegevoegd naar maximaal 0,69 gram zout per 100 gram. En van niet meer dan 16 gram suiker per 100 gram naar geen suiker toegevoegd.
- Vis: van geen zoutcriterium naar niet meer dan 2,5
gram zout per 100 gram.
- Plantaardige
eiwitdranken en -desserts: zoutcriterium verhoogd naar maximaal 0,3 gram zout per 100 gram. En nieuw vitamine B2-criterium (ook voor plantaardige kaas).
- Thee: thee met maltodextrine staat nu ook in de Schijf van Vijf.
We vertellen hieronder meer over de aanpassingen.
![]()
Ontbijtgranen
Voor ontbijtgranen was het criterium ‘geen zout toegevoegd’. Hierdoor stond volkoren graanontbijt met een beetje zout (zoals Brinta) niet in de Schijf van Vijf. Terwijl brood met zout wel in de Schijf van Vijf staat. Daar hebben we eerder wel voor gekozen omdat zout niet écht nodig is in ontbijtgranen. In brood is zout nodig om het deeg goed te laten rijzen.
Toch blijkt in de praktijk dat dit voor veel mensen niet logisch is. Want in een boterham zit ook zout en mensen eten pap vaak in plaats van brood. We weten nu ook van veel meer producten de voedingswaarden. We hebben daarom het criterium voor zout aangepast. Dat is nu maximaal 0,69 gram zout per 100 gram ontbijtgranen. Omdat zout nog steeds niet nodig is in ontbijtgranen is dit wel lager dan voor brood. Maar het is genoeg om volkorengranen met weinig zout in de Schijf van Vijf te laten vallen.
Het suikercriterium hebben we veranderd van 16 gram suiker per 100 gram naar geen suiker toegevoegd. Voorheen konden we toegevoegd suiker nog niet automatisch herkennen in de productinformatie, nu wel. Zo kunnen we mensen beter helpen. Bovendien bleek het erg verwarrend dat er ontbijtgranen met toegevoegd suiker in de Schijf van Vijf stonden.
Gedroogd fruit staat in de Schijf van Vijf. Er kunnen daarom aan ontbijtgranen in de Schijf van Vijf nog steeds rozijnen toegevoegd zijn. Een muesli met granen, noten en rozijnen staat dus onveranderd in de Schijf van Vijf. Een krokante muesli met toegevoegd suiker staat niet meer in de Schijf van Vijf.
Vis
In sommige visproducten zit erg veel zout. Helaas was het eerder niet mogelijk om hier een goed zoutcriterium voor op te stellen. We vonden het stimuleren van het eten van vis vanwege de gezondheidsvoordelen zwaar wegen en wilden daarom mensen voldoende keuzevrijheid geven in vette vis.
Inmiddels hebben we ook veel meer gegevens over de zoutgehalten in verpakte vis. We kunnen daardoor een zoutcriterium bepalen mét behoud van die keuzevrijheid. Vis met meer dan 2,5 gram zout per 100 gram staat voortaan niet meer in de Schijf van Vijf. Dit geldt bijvoorbeeld voor ansjovis uit blik en sommige soorten gerookte zalm. Het is nog steeds mogelijk om gerookte zalm te kiezen die wel in de Schijf van Vijf staat.
Plantaardige eiwitdranken en -desserts en plantaardige kaas
Voor mensen die geen zuivel (zoals melk en yoghurt) gebruiken raden wij een plantaardig alternatief aan. Het aanbod plantaardige zuivelvervangers is de laatste jaren enorm toegenomen en mensen vragen zich af welke goed voor ze zijn. Wij adviseerden steeds er een te kiezen met voldoende eiwit en met toegevoegd calcium en vitamine B12. Hier is nu ook vitamine B2 bijgekomen. Zuivel is namelijk een belangrijke bron van vitamine B2. Het criterium is minimaal 0,14 milligram vitamine B2 per 100 gram.
In de praktijk bleek dat er te veel plantaardige eiwitdranken en -desserts alleen door zout buiten de Schijf van Vijf vielen. Daarom hebben we dat criterium versoepeld naar 0,3 gram zout per 100 gram. Hierdoor kunnen bijvoorbeeld iets meer plantaardige alternatieven voor yoghurt in de Schijf van Vijf komen.
Thee
Gebruikers van onze ‘Kies Ik Gezond’-app of Mijn Eetmeter hebben het misschien wel een keer meegemaakt: thee die níet in de Schijf van Vijf stond. Dat kwam dan door maltodextrine. Maar je krijgt daarmee maar heel weinig suiker binnen. Dit is daarom nu geen reden meer om thee buiten de Schijf van Vijf te plaatsen.
Waarom zijn er eigenlijk criteria?
We weten natuurlijk dat
één product nooit gezond of ongezond kan zijn. Het gaat om alles wat je eet en drinkt, je hele voedingspatroon. Daarom is het online eetdagboek
Mijn Eetmeter zo handig. Daar kun je alles wat je eet en drinkt invoeren.
Toch willen we producten wel indelen binnen of buiten de Schijf van Vijf. Dit helpt bij het kiezen van wat je eet en drinkt. Het geeft houvast, om niet te veel zout, verzadigd vet of suiker binnen te krijgen. En om voldoende vezels te eten. Daar zijn die criteria vooral handig voor. Het is ook een manier om fabrikanten te stimuleren hun producten gezonder te maken.
Het blijft natuurlijk lastig. Soms staat iets niet in de Schijf van Vijf omdat er 0,1 gram zout te veel in zit, om een voorbeeld te geven. En we kunnen ons goed voorstellen dat je het vervelend vindt als jouw favoriete product nu niet meer in de Schijf van Vijf staat. We denken niet dat dit systeem met criteria ooit perfect zal zijn. We proberen wel om het zo logisch mogelijk te maken. Want uiteindelijk willen we mensen ermee helpen om goed te eten.