Omschrijving
De Schijf van Vijf is een voorlichtingsmodel over gezond eten, dat is onderbouwd met de meest betrouwbare wetenschappelijke informatie die op dit moment beschikbaar is. De Schijf van Vijf schetst voor de totale Nederlandse bevolking de kaders van een gezonde voeding. Deze kaders zijn op 17 miljoen unieke manieren in te vullen.
Mensen maken uiteindelijk zelf de keus hoe zij hun voeding vormgeven, of ze verbeterstappen willen maken en zo ja, wélke. Elke stap in de goede richting telt. De website van het Voedingscentrum biedt informatie en hulpmiddelen.
De Schijf van Vijf in het kort: winst voor de gezondheid
De Schijf van Vijf bestaat uit 5 vakken, met in elk vak andere type producten. De producten die in Schijf van Vijf staan zijn volgens de laatste wetenschappelijke inzichten goed voor de gezondheid, omdat ze bijvoorbeeld de kans op hart- en vaatziekten en kanker verkleinen. Wanneer mensen eten volgens de Schijf van Vijf krijgen ze daarnaast voldoende energie en mineralen, vitamines, eiwitten, koolhydraten, vetten en vezels binnen. Kiezen mensen bovendien niet te vaak voor producten die buiten de Schijf van Vijf staan, blijven ze makkelijker op gewicht en vergroot dat de kans op een gezonde oude dag.
De Schijf van Vijf biedt dus een optimale combinatie van producten die gezondheidswinst opleveren en die zorgen voor genoeg energie en alle nodige voedingsstoffen.
Wat zijn de 5 vakken van de Schijf van Vijf?
| Vak |
Waarom? |
| Groente en fruit |
Verlagen met name het risico op hart- en vaatziekten, en ook op darmkanker, longkanker en diabetes type 2. Ze zitten vol goede voedingsstoffen, zoals vitamines, mineralen en vezels. |
| Oliën en vetten |
Als je producten met veel verzadigd vet vervangt door producten met veel onverzadigd vet heb je minder kans op hart- en vaatziekten. Deze producten leveren vitamines A, D en E. |
Peulvruchten, noten, vis, ei, vlees en zuivel(alternatieven)
|
Peulvruchten en noten verlagen je LDL-cholesterol, wat helpt om je bloedvaten gezond te houden. Vis verlaagt het risico op hart- en vaatziekten. In vlees en ei zitten veel goede voedingsstoffen, zoals ijzer en vitamine B12. Zuivel verkleint het risico op darmkanker en levert onder andere calcium en vitamine B12. |
| Brood, graanproducten en aardappelen |
Volkorenbrood en andere volkoren graanproducten verlagen het risico op hart- en vaatziekten, diabetes type 2 en darmkanker. Graanproducten leveren energie en onder andere vezel, eiwit, B-vitamines en ijzer. Aardappel is geen graanproduct, maar wel een bron van nuttige voedingsstoffen. |
| Water, thee en koffie |
Wat je aan vocht verliest vul je vooral aan met drinken. Zwarte en groene thee verlagen de bloeddruk en verkleinen het risico op een beroerte. |
De juiste hoeveelheden uit elk vak
Het Voedingscentrum adviseert om elke dag een bepaalde hoeveelheid te eten uit elk vak. Die aanbevolen hoeveelheden zijn per leeftijd en geslacht verschillend, omdat de ene persoon nu eenmaal iets meer nodig heeft dan de ander. De
Schijf van Vijf voor jou geeft adviezen op maat.
Variëren binnen vakken
Daarnaast geeft het Voedingscentrum het advies om binnen de verschillende vakken te variëren, door binnen de groepen voedingsmiddelen die daar staan steeds iets anders te kiezen. Om dat te verhelderen zijn bepaalde groepen apart zichtbaar gemaakt in de afbeelding van de Schijf van Vijf. Bijvoorbeeld in het vak groente en fruit zie je groente en fruit als aparte groepen staan. Voor beide geldt namelijk een ander advies voor de hoeveelheden. Bovendien is groente niet hetzelfde als fruit, je kunt het één niet inwisselen voor het ander. In het vak vis, peulvruchten, vlees, ei, noten en zuivel kun je 3 aparte groepen onderscheiden: 1) vis, peulvruchten, vlees en ei, 2) noten en 3) zuivel.
Omdat de producten binnen elke groep verschillen qua samenstelling, heb je er het meeste baat bij om hierbinnen te variëren. Bijvoorbeeld door af te wisselen tussen volkorenpasta, zilvervliesrijst, bulgur en aardappelen, elke dag ander fruit en een andere groente te kiezen en je handje noten de ene dag te vullen met amandelen, de andere dagen met walnoten, pinda’s of pistachenootjes.
Niet in de Schijf van Vijf: niet nodig of minder gezond
Niet in de Schijf van Vijf staan producten:
- met te veel zout, suiker, transvet of verzadigd vet of te weinig vezels. Denk aan roomboter, vet vlees, volle zuivelproducten, gezouten noten, witbrood en witte pasta.
- met negatieve gezondheidseffecten als je er veel van neemt. Bijvoorbeeld vleeswaren, bewerkt vlees en dranken met veel suiker, zoals frisdrank en sap.
- die niet bijdragen aan een gezonde voeding. Koek en snoep zijn voorbeelden.
De producten buiten de Schijf van Vijf verschillen sterk van elkaar. Je kunt bijvoorbeeld niet zeggen dat een speculaasje even zwaar aantikt als een stuk appeltaart. Een speculaasje zou bijvoorbeeld best elke dag kunnen, maar elke dag een stuk appeltaart is een minder goed idee. Daarom zijn er 2 categorieën bedacht: de dagkeuze en de weekkeuze. De dagkeuze bestaat uit producten met maximaal 75 kilocalorieën, 1,7 gram verzadigd vet en 0,5 gram zout per portie. De weekkeuze bestaat uit producten waarin meer energie (calorieën), verzadigd vet of zout zit.
Bij deze tweedeling hoort de volgende vuistregel: ‘Kies elke dag niet vaker dan 3 tot 5 keer iets uit de dagkeuze en kies hooguit 3 keer per week iets uit de weekkeuze. En daarbij geldt altijd: Hou het klein en eet niet te vaak hetzelfde.
Dus wat is gezond eten?
In het kort eten mensen gezond volgens de Schijf van Vijf als ze:
- vooral uit de Schijf van Vijf eten
- elke dag uit elk vak de aanbevolen hoeveelheden eten
- variëren binnen de verschillende vakken
- keuzes buiten de Schijf van Vijf beperken
Meer dan gezond
Wij hebben een verantwoordelijkheid naar de toekomstige generaties, zodat ook zij nog voldoende gezond voedsel tot hun beschikking hebben. Duurzaamheid is daarom meegenomen in de Schijf van Vijf. Ook besteedt het Voedingscentrum aandacht aan veiligheid. Daaronder valt bijvoorbeeld dat mensen niet te veel schadelijke stoffen binnenkrijgen, wat zich onder andere uit in de adviezen om te variëren. Verder verdienen 2 andere belangrijke aspecten van gezond eten de aandacht: een goede energiebalans en het omgaan met ongezonde verleidingen in de omgeving.
Hoe komt de Schijf van Vijf tot stand?
Het Voedingscentrum maakt de Schijf van Vijf op basis van de adviezen van de Gezondheidsraad, en in samenwerking met Nederlandse wetenschappers en het RIVM. Ook consumenten en diëtisten zijn geraadpleegd. In het schema hieronder zie je hoe deze samenwerking eruit ziet.
Meer informatie
De kracht van de Schijf van Vijf
Lees het hele verhaal achter de Schijf van Vijf.
Richtlijnen Schijf van Vijf: onderbouwing
In de Richtlijnen Schijf van Vijf 2016 staat de volledige onderbouwing voor de Schijf van Vijf.
Professionals
Alles wat je als diëtist of andere professional wilt weten over de Schijf van Vijf vind je op de professionals-site.
Over ons
Wie zijn de
experts van het Voedingscentrum?