Omschrijving
Bij kanker beschadigt het DNA van een lichaamscel. Normaal gesproken wordt de beschadiging hersteld. Maar bij onherstelbare schade in het DNA, raakt de celdeling ontregeld. Er ontstaat overmatige celdeling, waardoor op termijn kanker kan ontstaan. Kanker ontstaat niet ineens: het is een proces van vele jaren. Het ontstaansproces bestaat uit veel stappen, waarop leefgewoonten en –omstandigheden en (genetische) risicofactoren invloed uitoefenen.
Er zijn meer dan 100 soorten kanker, elk met een eigen ontstaanswijze.
Gezondheidseffecten
Kanker en sterfte
Kanker vormt naast hart- en vaatziekten één van de belangrijkste doodsoorzaken in Nederland. Sinds 2007 is kanker de belangrijkste doodsoorzaak in Nederland. Ondanks dat de sterfte aan kanker in 2013 met 2,4% afnam ten opzichte 2012, stierven er dat jaar in Nederland 42.000 mensen aan (de gevolgen van ) kanker. Dit aantal bestrijkt 30% van de totale sterftegevallen in Nederland. Mannen sterven het vaakst aan longkanker, darmkanker en prostaatkanker en vrouwen sterven het vaakst aan longkanker, borstkanker en darmkanker.
Oorzaken
Erfelijke aanleg speelt een belangrijke rol bij het ontstaan van kanker. Daarnaast zijn risicofactoren voor bepaalde vormen van kanker bijvoorbeeld:
- roken
- ongezonde voedingsgewoonten (zoals het eten van aangebrand voedsel en grote hoeveelheden rood vlees en vleeswaren)
- overgewicht
- te veel blootstelling aan zonlicht
- werken met kankerverwekkende stoffen
- bepaalde bacterie- en virusinfecties, zoals het Humaan Papillomavirus (HPV)
In verreweg de meeste gevallen is kanker waarschijnlijk het gevolg van een combinatie van factoren. De meeste risicofactoren vergroten de kans op kanker pas na lange tijd. Een risicofactor voor de ene soort kanker hoeft dat niet voor de andere soort te zijn.
Overgewicht
Bij langdurig overgewicht is de kans verhoogd op onder andere borstkanker, dikke darmkanker, baarmoederkanker, nierkanker, slokdarmkanker, eierstokkanker, alvleesklierkanker, galblaaskanker en mogelijk ook op prostaatkanker.
Effecten van voeding op kanker
Het is nog lang niet duidelijk welke stoffen uit voeding allemaal een rol spelen en wat ze precies doen. Maar voor een aantal voedingsmiddelen of -stoffen is er wel bewijs dat ze het risico op kanker verhogen of dat ze juist mogelijk beschermen tegen kanker. De International Agency on Research and Cancer (IARC) maakt een indeling van stoffen en de relatie met kanker.
Voedingsadvies
Voorkomen van kanker
In het algemeen geldt dat gezond en gevarieerd eten belangrijk is om het risico op het ontstaan van kanker te verkleinen. Duidelijk is dat groente en fruit een positieve rol spelen, terwijl alcohol, overgewicht, rood vlees, vleeswaren en aangebrand eten een negatieve invloed hebben. Een eetpatroon met voldoende groente en fruit kan jaarlijks duizenden gevallen van kanker voorkomen.
De volgende adviezen verkleinen de kans op sommige vormen van kanker:
- Voorkom overgewicht
- Eet dagelijks voldoende groente, fruit, volkoren graanproducten en melk(producten). Voor volwassen geldt over het algemeen het advies om minimaal 250 gram groente, 2 porties (200 gram) fruit, voldoende volkorenproducten en 2 tot 3 porties melk(producten) te nemen. Vul de Schijf van Vijf voor jou in voor een advies op maat.
- Eet niet meer dan 300 gram rood vlees per week (rood vlees is vlees van rund, varken, schaap en paard) en eet zo min mogelijk vleeswaren. Het algemene advies bij vlees is om niet meer dan 500 gram vlees per week te eten, rood en wit vlees af te wisselen met plantaardige eiwitbronnen, zoals peulvruchten en noten. Vleeswaren tellen mee bij de 500 gram en daarvoor geldt het advies om het niet te veel en niet te vaak te eten.
- Neem geen alcohol. Als je toch alcohol wilt, houd het dan bij 1 glas per dag.
- Eet geen voedsel met zwarte randjes of korstjes, zoals aangebrand vlees of te donker gefrituurd eten.
Bekijk meer adviezen om kanker te voorkomen (website Wereld Kanker Onderzoek Fonds).
In geval van kanker
Voeding kan kanker niet genezen. Wat voeding wél kan, is de behandeling ondersteunen. Het kan dus onderdeel van de therapie zijn. Specifieke voedingsadviezen zijn nodig wanneer er sprake is van ondervoeding of bijvoorbeeld bij slik- en kauwproblemen. Een oncologisch diëtist wordt dan bij de behandeling betrokken. Op de website voeding&kankerinfo is veel informatie te vinden over voeding voor mensen met kanker.
Heb je kanker? Dan krijg je vanuit je zorgverzekering voor een aantal uur een diëtist vergoed. Lees hoe het zit met vergoedingen voor voedings- en leefstijladvies.
Meer informatie
KWF Kankerbestrijding, https://www.kwf.nl.