Algengifstoffen (fycotoxines)

Algengifstoffen (fycotoxines) kunnen voorkomen in vissen en schelpdieren, zoals mosselen, kokkels of oesters.

Als je te veel algengifstoffen binnen krijgt, is dat schadelijk voor je gezondheid. Sommige algengifstoffen veroorzaken diarree, maar er kan ook schade aan het zenuwstelsel optreden, met verlammingsverschijnselen of geheugenverlies als gevolg.

De kans dat je schelpdieren eet met een te hoog gehalte algengifstoffen is echter heel klein. Dit komt doordat er internationale regels en normen bestaan.

Inhoud

Omschrijving

Algengifstoffen zijn natuurlijke gifstoffen. Ze worden geproduceerd door sommige soorten algen. Deze soorten heten de Dynoflagellaten. Dit zijn beweeglijke algen die in hete zomers ‘bloei’ van het zeewater veroorzaken. Het zeewater heeft dan een rode of roodgroene kleur.

Vissen en schelpdieren zoals mosselen, oesters en kokkels die algen eten, krijgen tijdens perioden van algenbloei de algengifstoffen binnen.

Gezondheidseffecten

Het eten van vis en schelpdieren kan bij mensen een voedselvergiftiging met algengifstoffen veroorzaken.

In de tabel zijn van de verschillende soorten algengifstoffen de gezondheidseffecten aangegeven.

Algengifstof	Gezondheidseffect	Treedt op na
Paralytic Shellfish Poison (PSP)	Verlammings- verschijnselen	½ - 2 uur
Diarrhetic Shellfish0 Poison (DSP)	Buikkramp, diarree, koorts	½ - 3 uur
Amnesic Shellfish Poison (ASP)	Geheugenverlies, neurologische klachten, maag-darmstoornissen	24 - 48 uur
Neurotoxic Shellfish Poison (NSP)	Aantasting zenuwstelsel, maag-darmstoornissen	5 - 180 minuten
Ciguatera Fish Poison (CFP)	Maag-darmstoornissen, neurologische klachten, lage bloeddruk, onregelmatige hartslag	2 - 6 uur
Azaspiracid poisoning (AZP)	Misselijkheid, braken, buikkramp, hoofdpijn, diarree	½ - 3 uur

Uitgebreide omschrijving van de gezondheidseffecten

PSP blokkeert de werking van zenuwen en spieren. Het kan tintelingen en verdoofdheid van lippen, tong, keel, handen en voeten veroorzaken. Later kunnen spierzwakte, verdergaande verlammingen, hallucinaties en toenemende benauwdheid optreden. Uiteindelijk kan iemand 2 tot 12 uur na de vergiftiging overlijden, door verlamming van de ademhaling of hartzwakte. Als een patiënt de eerste 12 uur overleeft is de kans op volledig herstel goed.
DSP veroorzaakt griepachtige verschijnselen zoals misselijkheid, buikkramp, diarree, hoofdpijn en koorts, die tot 4 dagen kunnen aanhouden. De vergiftiging is niet levensbedreigend.
ASP veroorzaakt binnen 24 uur maag-darmstoornissen, zoals misselijkheid, buikkramp en diarree. Bij ernstige vergiftiging ontstaan binnen 48 uur neurologische problemen zoals duizeligheid, hoofdpijn, stuiptrekkingen en geheugenverlies. In uitzonderlijke gevallen kan een patiënt overlijden.
NSP veroorzaakt binnen enkele minuten tot enkele uren tinteling en gevoelloosheid van de lippen, tong en keel. Verder veroorzaakt het spierzwakte, omkeren van heet/koud waarneming, misselijkheid en diarree. De vergiftiging is niet levensbedreigend.
CFP veroorzaakt verschijnselen die vergelijkbaar zijn met NSP. Binnen 2 uur na het eten ontstaan maag-darmstoornissen die binnen 6 uur gevolgd worden door spierpijn, duizeligheid, hoofdpijn, omkeren van heet/koud waarneming, onregelmatige hartslag en lage bloeddruk. De vergiftiging is niet levensbedreigend.
AZP veroorzaakt ernstige misselijkheid, braken, buikkramp, hoofdpijn en diarree. De verschijnselen lijken veel op een DSP-vergiftiging. De vergiftiging is niet levensbedreigend.

De ernst van een vergiftiging met algengifstoffen verschilt. Het hangt af van de hoeveelheid algengifstoffen in de vissen of schelpdieren en van de hoeveelheid die gegeten is.

Veiligheid

Verspreiding

Vergiftiging met algengifstoffen gebeurt alleen in de hete zomers, tijdens perioden van algenbloei. Dan zijn er grote hoeveelheden algen per liter water aanwezig. De algengifstoffen kunnen na een periode van algenbloei ook in de herfst nog vrijkomen, als de algen afsterven. In de Nederlandse wateren komt alleen de algengifstof Diarrhetic Shellfish Poison (DSP) voor.

Algengroei en ophoping van algengifstoffen kan toenemen door opwarming van het zeewater en milieuvervuiling. Bovendien kunnen, door transport van zeewater in ballasttanks van schepen, algensoorten terecht komen op plaatsen waar ze eerst niet voorkwamen.

Wetgeving

Het risico op aanwezigheid van algengifstoffen in schelpdieren is zeer klein. Dit komt door internationale regels en normen en de strenge controle daarop. Voor ieder type algengifstof is het in de wet vastgelegd hoeveel er maximaal in schelpdieren mag voorkomen.

Als er ergens algenbloei voorkomt mogen schelpdieren niet meer geoogst worden. Nederlandse kweekgebieden worden maandelijks, en van juni tot en met december wekelijks, onderzocht op algen.

Het zeewater en de schelpdieren in de kweekgebieden worden gecontroleerd op algengifstoffen. Als er algen of algengifstoffen zijn, dan komt er een vangstverbod voor dat gebied. Dit verbod houdt op zodra de schelpdieren in dat gebied geen algengifstoffen meer bevatten.

Import

In Nederland geïmporteerde schelpdieren worden altijd gecontroleerd op algengifstoffen. Partijen schelpdieren met een te hoge gehalte aan algengifstoffen worden vernietigd.

Voedingsadvies

Door verhitting van schelpdieren, zoals koken en bakken, worden algengifstoffen niet vernietigd. Het gehalte PSP in schelpdieren daalt wel tijdens verhitting. Als je zeker wilt zijn dat schelpdieren geen algengifstoffen bevatten, kun je ze het beste in de winkel kopen.

Als je toch zelf schelpdieren wilt rapen om te eten, dan mag dit tot maximaal 10 kilo. Het is verstandig om eerst bij de NVWA na te gaan of en waar er een vangstverbod geldt. Dat kun je doen door te mailen naa info@nvwa.nl of te bellen: 0900-0388.