Omschrijving
Natuurlijke gifstoffen komen van nature voor, in hele kleine hoeveelheden, in sommige planten, algen, paddenstoelen en schimmels. Ze komen via algen ook voor in vis en schelpdieren. Natuurlijke gifstoffen beschermen waarschijnlijk tegen ziekten en natuurlijke vijanden.
Mensen kunnen natuurlijke gifstoffen binnenkrijgen via groenten, kruiden, vis, schelpdieren, beschimmeld voedsel en paddenstoelen.
Voorbeelden van natuurlijke gifstoffen
- Plantengifstoffen (fytotoxinen), zoals glycoalkaloïden (solanine en tomatine), glucosinolaten, fenolen, cyanogenen, lectinen, en biogene aminen. Hieronder vallen ook de plantaardige aromastoffen, zoals safrol, estragol, methyleugenol, glycyrrhizine en coumarine.
- Algengifstoffen (fycotoxinen), zoals saxitoxine en ciguatoxine.
- Schimmelgifstoffen (mycotoxinen), zoals aflatoxine, fumonisine en ergot alkaloïden.
- Paddenstoelengifstoffen, zoals amatoxine, muscarine, coprine en agaritine.
Gezondheidseffecten
Plantengifstoffen
Plantengifstoffen zijn in kleine hoeveelheden niet schadelijk voor de gezondheid. De kans dat in Nederland iemand ziek wordt van deze stoffen is klein. Dit komt doordat het gehalte aan plantengifstof erg laag is en omdat veel plantengifstoffen worden afgebroken tijdens het koken.
Algengifstoffen
Algengifstoffen worden tijdens algenbloei opgenomen door vissen en schelpdieren. Ze veroorzaken dan vis- en schelpdiervergiftiging. De verschijnselen hangen af van het type algengifstof. Er kan misselijkheid en diarree, verlamming, geheugenverlies of schade aan het zenuwstelsel optreden.
Schimmelgifstoffen
De gifstoffen die schimmels kunnen maken, zijn niet allemaal even schadelijk voor de gezondheid. De meeste schimmelgifstoffen veroorzaken misselijkheid, buikpijn en braken. Sommige schimmelgifstoffen veroorzaken schade aan organen, zoals lever, nieren en zenuwen. Aflatoxine leidt tot leverschade en is bovendien kankerverwekkend.
Paddenstoelengifstoffen
Paddenstoelengifstoffen veroorzaken vrijwel altijd misselijkheid, buikpijn en braken. Sommige paddenstoelengifstoffen veroorzaken daarnaast schade aan organen, zoals lever, nieren en zenuwen, die in enkele gevallen dodelijk is. De amatoxinen van de groene knolamaniet en de vliegenzwam zijn daar voorbeelden van.
Veiligheid
Voor een heel aantal natuurlijke gifstoffen is er wetgeving en voedingsmiddelen worden hierop gecontroleerd. Dit verkleint de kans dat producten met een te hoog gehalte natuurlijke gifstoffen in de winkel terechtkomen.
Voor algen- en schimmelgifstoffen en sommige plantengifstoffen is een toelaatbare dagelijkse inname (TDI) vastgesteld. De verkoop van giftige paddenstoelen is verboden.
Voedingsadvies
Met de onderstaande adviezen is de kans op inname van te veel natuurlijke gifstoffen te beperken:
- Eet gevarieerd. Dit voorkomt dat je per ongeluk elke dag dezelfde natuurlijke gifstof binnenkrijgt.
- Bewaar groenten volgens de voorschriften. De vorming van solanine kun je bijvoorbeeld grotendeels voorkomen door aardappels koel, donker en droog te bewaren.
- Bereid groenten volgens de voorschriften. Bijvoorbeeld door het verhitten van sojabonen, voorkom je het schadelijk effect van lectines.
- Eet zomers alleen vis en schelpdieren uit gecontroleerde kweek- en vanggebieden.
- Gooi beschimmelde etenswaren altijd weg.
- Eet geen rauwe gekweekte paddenstoelen, deze bevatten agaritine. En eet nooit wilde paddenstoelen, deze kunnen giftig zijn.