De voedselveiligheid in Nederland wordt vooral geregeld door de Algemene levensmiddelen verordening (General Food Law) (Europese Verordening 178/2002). Deze wet stelt eisen aan productiemethoden en verpakkingen. Zo staat erin dat de producent in de eerste plaats verantwoordelijk is voor de veiligheid van diens producten. Ook regelt de wet dat producten te volgen moeten zijn. Dat betekent dat een producent moet kunnen laten zien waar het product vandaan komt en aan wie het is afgeleverd.
Hygiëne
Hygiëne is een heel belangrijk onderdeel van de voedselveiligheidsregels. De Europese wet op hygiëne (Europese Verordening 852/2004) stelt de basisregels vast voor hygiëne bij het produceren, verwerken en verkopen van voedsel. Bedrijven zijn verplicht om een HACCP- (Hazard Analysis and Critical Control Points) systeem te hebben. Hiermee worden gevaren in het productieproces beheerst. In Nederland zijn er per sector zogenaamde Hygiënecodes om de wetgeving te vertalen in specifieke regels.
Voedselinformatie en etikettering
Ook de wet Voedselinformatie (Europese Verordening 1169/2011) valt onder de Europese wetgeving. In Nederland is de wet vertaald in het Warenwetbesluit Informatie Levensmiddelen (WIL). Ook verkoop via internet valt onder deze wet.
Het doel van de wet is:
- De leesbaarheid van het etiket verbeteren. Zo moet de minimale lettergrootte 1.2 millimeter zijn volgens de wet. Op hele kleine verpakkingen mag wel een kleinere lettergrootte.
- Zorgen dat mensen de informatie krijgen om een goede voedselkeuze te kunnen maken. Daarbij is er aandacht voor gezondheid, veiligheid, herkomst en milieu.
Op alle voorverpakte voedingsmiddelen moet verplichte informatie staan zoals voedingswaarde, lijst met ingrediënten, allergenen of houdbaarheidsdatum.
Voedseladditieven en ongewenste stoffen
Er zijn in Europa strikte regels over de toelating en het gebruik van voedseladditieven (ook wel E-nummers genoemd, bijvoorbeeld kleurstoffen, conserveermiddelen, en smaakstoffen). Ook moet de aanwezigheid van ongewenste stoffen zoals zware metalen, resten bestrijdingsmiddelen en resten antibiotica zoveel mogelijk voorkomen worden. Hier zijn in de wetgeving maximale limieten voor vastgesteld (MRL’s).
Biologische producten
Voor de productie en etikettering van biologische producten gelden specifieke eisen. Deze zijn gericht op de teelt, verwerking, en verkoop van biologische producten, inclusief het gebruik van biologische zaden en het verbod op synthetische bestrijdingsmiddelen en meststoffen.
Genetisch gemodificeerde organismen (GGO’s)
In Europa zijn er strikte regels als het gaat om voedselproducten die genetisch gemodificeerde organismen (GGO's) bevatten of daarvan zijn afgeleid. GGO's zijn producten waar de eigenschappen zijn veranderd met gentechnologie. Zij moeten voldoen aan strikte veiligheidsbeoordelingen en eisen aan etiketten. Voedselproducten met meer dan 0,9% GGO-inhoud moeten dat duidelijk op het etiket vermelden.
Dierenwelzijn
Er zijn zowel Europese als Nederlandse wetten die die dieren beschermen tegen mishandeling, verwaarlozing, en onnodig lijden. In Nederland is de Wet dieren de belangrijkste wet, maar ook vanuit Europa zijn er richtlijnen die het welzijn van dieren beschermen.
Controle en toezicht door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA)
De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) controleert of bedrijven zich aan de wetten houden.
Wanneer een producent een onveilig product in de handel heeft gebracht en het product moet terughalen, moet die de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) inlichten. Een product is onveilig als het schadelijk is voor de volksgezondheid of als het ongeschikt is om te eten of te drinken. Het bedrijfsleven is dus zelf verantwoordelijk voor de dagelijkse controle. De NVWA houdt weer toezicht op deze controles.
Lees meer over hoe de NVWA werkt
Klantcontactcentrum
Als een product niet in orde is of als voedsel uit de winkel, snackbar of restaurant de oorzaak is van een voedselinfectie, kunnen mensen dat melden bij de Klantcontactcentrum van de NVWA. Dit kan door het nummer 0900–0388 (lokaal tarief) te bellen of door een melding te doen. Ook andere overtredingen van de Warenwet kun je melden bij de NVWA.
Bovenwettelijke regels
Producenten kunnen naast de wet ook zelf regels maken voor de productie of de kwaliteit van een product. Dit worden bovenwettelijke regels genoemd. Dat kunnen zij zelf doen of met hun branche. Meestal hebben supermarkten bijvoorbeeld specifieke eisen aan hun afnemers, waaronder het gebruik van extra kwaliteitssystemen. Een voorbeeld daarvan is GlobalGAP, een gedetailleerd pakket aan eisen die de detailhandel stelt aan fabrikanten van landbouwproducten. Ook zetten veel organisaties zich in voor producten die zijn geproduceerd op een manier waarbij rekening is gehouden met dierenwelzijn, milieu, fair trade of mensenrechten.
Keurmerken
Als het product voldoet aan opgestelde voorwaarden en regels naast de wetten krijgt het soms een keurmerk op de verpakking. De koper kan dan direct zien dat het bijvoorbeeld om een biologisch product gaat.
Codex Alimentarius
De Codex Alimentarius is geen wetgeving, maar een verzameling internationale standaarden en richtlijnen die wereldwijd worden erkend. Het is een samenwerking tussen de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO) en gebruikt om voedselveiligheid en eerlijke handel te verbeteren. Hoewel ze niet juridisch bindend zijn, hebben ze vaak een sterke invloed op nationale en internationale voedselregelgeving.