ESBL

ESBL is een stof die bacteriën kunnen aanmaken waardoor ze resistent worden tegen antibiotica. Ongeveer 5% van de Nederlandse bevolking draagt bacteriën bij zich die ESBL produceren.

Voor gezonde mensen heeft ESBL geen gevolgen. Maar een infectie veroorzaakt door ESBL-producerende bacteriën, is niet zo eenvoudig te behandelen met antibiotica.

ESBL-producerende bacteriën worden ook gevonden op ons eten, zoals op kippenvlees. Onderzoek laat zien dat de kans op besmetting via ons voedsel klein is en besmetting tussen mensen onderling de grootste bijdrage levert. Wel blijft hygiënisch werken, door bijvoorbeeld na het aanraken van rauw vlees de handen goed te wassen, en vlees goed gaar bakken belangrijk.

Inhoud

Omschrijving

Sommige bacteriën maken enzymen aan die ervoor zorgen dat bepaalde antibiotica niet meer werken bij zieke mensen. Enzymen zijn stoffen die nodig zijn om processen mogelijk te maken. Extended Spectrum Beta Lactamase (ESBL) is zo’n enzym.

Deze ESBL enzymen breken bepaalde soorten antibiotica zoals penicillines en cefalosporines af. De bacterie is dan resistent tegen deze antibiotica. Er bestaan veel soorten antibiotica. De bacterie kan nog wel gevoelig zijn voor andere soorten antibiotica.

Oorzaken van resistentie

Dat bacteriën enzymen zoals ESBL aan gaan maken en dus resistent worden, komt door het veelvuldig gebruik van antibiotica. Vergeleken met andere landen, binnen en buiten de EU, gebruiken we in Nederland minder antibiotica in de gezondheidszorg. In de veeteelt gebruikte Nederland het veel, maar dit is de laatste jaren sterk afgenomen.

Veiligheid

De belangrijkste bron van ESBL’s is de mens zelf. Veel besmettingen met ESBL komen doordat we van mens op mens ESBL-producerende bacteriën overdragen, in bijvoorbeeld ziekenhuizen. Of mensen lopen een besmetting op in het buitenland, waar deze bacteriën veel meer voorkomen.

ESBL-producerende bacteriën komen ook voor in dieren in de veehouderij, zoals kippen, varkens, runderen en kalveren. Op deze manier komt ESBL ook voor in het vlees van deze dieren. Kippenvlees is in Nederland in veel van de gevallen besmet met ESBL-producerende bacteriën. Verder zijn ze gevonden op varkensvlees en rundvlees. Ook op groente kunnen ESBL-producerende bacteriën voorkomen.

Onderzoek laat zien dat de kans op besmetting via ons voedsel klein is en besmetting tussen mensen onderling de grootste bijdrage levert.

Wetgeving

Er is geen wet die verbiedt dat ESBL-producerende bacteriën op of in levensmiddelen voorkomen. Nederland erkent de ernst van antibioticaresistentie wel. Er worden maatregelen genomen om het antibioticagebruik in de veeteelt en de gezondheidszorg zo laag mogelijk te houden.

Gezondheidseffecten

Bacteriën die ESBL’s produceren kunnen in de darmen van mensen en dieren voorkomen. Voor gezonde mensen zijn ESBL-producerende bacteriën niet gevaarlijk. Maar op het moment dat je bijvoorbeeld een simpele urineweginfectie oploopt, veroorzaakt door een bacterie die ESBL enzymen aanmaakt, kunnen er wel problemen ontstaan. Deze infectie is dan namelijk niet zo eenvoudig te behandelen met antibiotica. Er moeten verschillende soorten antibiotica worden uitgeprobeerd om te ontdekken welke helpt. Vaak is een speciaal antibioticum in het ziekenhuis via een infuus nog het enige wat helpt.

In Nederland draagt een paar procent van de bevolking een ESBL-producerende bacterie bij zich, maar merkt daar niets van. Bij een kwart van de mensen die besmet zijn geraakt, is de bacterie na een jaar nog aanwezig in hun lichaam. Als zij ziek worden, kunnen de ESBL-producerende bacteriën ervoor zorgen dat antibiotica niet werken.

Risicogroepen

ESBL-producerende bacteriën zijn vooral een gevaar voor kwetsbare groepen zoals ouderen, jonge kinderen, zwangeren en mensen met een lage weerstand.

Voedingsadvies

Goede keukenhygiëne blijft belangrijk om besmetting met ziekmakende bacteriën en bacteriën die resistent zijn tegen antibiotica te voorkomen:

Was je handen regelmatig. Zeker voordat je gaat koken, nadat je rauw vlees hebt aangeraakt en na gebruik van het toilet.
Was je keukengerei direct na gebruik met heet water en afwasmiddel.
Voorkom kruisbesmetting. Prik niet met hetzelfde bestek in rauw vlees en daarna in gaar eten. Gebruik nooit dezelfde ondergrond voor rauw vlees en daarna voor gaar eten.
Bak vlees, vooral kip, goed gaar.
Spoel groente en fruit grondig af onder stromend water, zeker als het rauw gegeten wordt.

Duurzaamheidsaspecten

De biologische veeteelt sector gebruikt veel minder antibiotica dan de reguliere sector. Er zitten echter ook in biologische kip ESBL-producerende bacteriën, maar wel in minder hoge aantallen. Voor groente zijn er geen verschillen gevonden tussen biologische producten en reguliere producten.

Meer informatie

1health4food: www.1health4food.nl
Rijksinstituut voor volksgezondheid en milieu: www.rivm.nl
Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit: www.nvwa.nl
European Food Safety Authority: www.efsa.europa.eu