Als je met leerlingen gaat koken, is het natuurlijk mooi als je ze meteen kunt laten zien hoe je gezond, duurzaam en veilig kookt. We geven op deze pagina tips hoe je gezond en duurzaam kunt integreren in je kooklessen. Ook geven we tips en informatie over veiligheid en hygiëne in de keuken.
![]()
Gezond en duurzaam koken
Volg de Schijf van Vijf
Wil je gezonde en duurzame maaltijden bereiden in de klas? Kies dan vooral producten uit de Schijf van Vijf. Denk aan groente en fruit, peulvruchten, volkoren graanproducten en vloeibare oliën en vetten. Deze producten zijn goed voor de gezondheid. Ook maak je met de Schijf van Vijf keuzes die beter zijn voor het milieu. Bijvoorbeeld door te kiezen voor meer plantaardig en minder vlees.
Wil je weten wat er precies in de Schijf van Vijf staat? Bekijk per vak welke producten een plekje hebben in de Schijf van Vijf en wat de bijhorende adviezen zijn.
De recepten op onze site bevatten vooral producten uit de Schijf van Vijf. Je vindt inspiratie voor ontbijt, lunch, avondeten, tussendoortjes en traktaties. Om je te helpen bij het kiezen van een recept om te maken op school, hebben we een handige selectie gemaakt. Bekijk de recepten.
Ga voor minder vlees en meer plantaardig
Kies in je lessen vooral voor plantaardige producten. Denk aan recepten met veel groenten, volkoren pasta of zilvervliesrijst en peulvruchten zoals bruine en witte bonen, kikkererwten en linzen. Een meer plantaardig en minder dierlijk voedingspatroon is niet alleen beter voor de gezondheid, maar ook voor het milieu. Voor de productie van plantaardige producten is minder energie, land en water nodig.
Wil je meer weten? Bekijk dan onze pagina’s over minder vlees eten en meer plantaardig eten voor meer informatie en tips.
Let op keurmerken
Een keurmerk kan je helpen om te kiezen voor duurzamere producten in de klas. Met een keurmerk kun je bijvoorbeeld zien of de vis duurzaam is gevangen, of een kip een ‘beter leven’ heeft gehad en of er sprake is van eerlijke handel (fair trade). Er zijn 12 Topkeurmerken. Voorbeelden zijn Europees Biologisch, EKO en Beter Leven 2 of 3 sterren voor vlees en eieren, en MSC of ASC voor vis. Kies bij koffie en thee voor Fairtrade en Rainforest Alliance. Er is ook een Topkeurmerk specifiek voor klimaat: Climate Neutral Certified.
Tip: bekijk samen met je leerlingen welke keurmerken je tegenkomt op de producten die je gaat gebruiken voor de kookles en bespreek waar ze voor staan.
Kook op maat
Het is belangrijk om op maat te koken voor de gezondheid en het milieu. Geef daarom je leerlingen mee dat ze letten op de hoeveelheid eten die ze maken. Als je de juiste hoeveelheid eten kookt, krijgt voedselverspilling minder kans. Dat is gunstig voor het milieu, want eten wordt dan niet voor niets geproduceerd. En als je precies eet wat je nodig hebt, krijg je ook niet meer calorieën binnen dan nodig.
Op maat koken, vraagt om slim kopen, koken en bewaren. Deze tips kunnen helpen:
Tips om op maat te koken
- Zijn er al producten op school? Controleer hoeveel voorraad er nog is. Dit kun je ook samen met je leerlingen doen. Maak op basis hiervan een boodschappenlijstje voor de recepten die je wilt maken. Noteer ook de hoeveelheden. Zo koop je precies wat je nodig hebt.
- Kook op maat. Laat je leerlingen voor het afmeten van porties een keukenweegschaal, maatbeker of Eetmaatje gebruiken. Met het Eetmaatje zie je eenvoudig hoeveel rijst, pasta of couscous je per persoon nodig hebt.
- Gaan je leerlingen alleen het gemaakte eten proeven of wordt er een volledige maaltijd gegeten? Stem daar de hoeveelheden die je koopt en kookt op af. In een proefsessie zijn halve porties van recepten vaak al voldoende.
- Zorg dat de koelkast op 4 ºC staat. Bacteriën krijgen zo minder kans en eten blijft langer goed.
- Houd de houdbaarheidsdatum in de gaten. Producten met een 'te gebruiken tot'-datum (TGT), zoals vlees en vis, kun je na de datum niet meer veilig eten. De meeste producten met een verlopen 'tenminste houdbaar tot'-datum (THT) wel, zoals melk of yoghurt. Kijk, ruik en proef om erachter te komen of je het product nog kunt eten of drinken.
sluiten
Kook energiezuinig
Tijdens het koken kun je energie besparen, dat is beter voor het milieu. Laat de leerlingen weten dat als je deksel op de pan doet, het gasfornuis of de kookplaat niet te hoog zet en weinig water gebruikt, dat al een hoop scheelt.
We zetten enkele tips op een rij die de leerlingen helpen bij het koken:
Tips om energiezuinig te koken
- Gebruik niet te veel water als je kookt. Een klein laagje water – zodat het niet droog kookt – is voldoende. Daardoor blijven ook meer vitamines behouden. Doe ook de deksel op de pan, dan blijft de stoom in de pan.
- Door de deksel op de pan te doen verbruik je ook minder energie en is het eten sneller gaar.
- Verhit eten niet langer dan nodig is, dan verbruik je ook niet meer energie dan nodig.
- Bij sommige gerechten kun je de kookplaat of de oven al uitzetten voordat de bereidingstijd om is. Denk aan eieren, pasta of rijst die in heet water nagaren.
Bekijk meer tips om duurzamer te koken.
sluiten
Veiligheid en hygiëne in de keuken
Als je gaat koken op school, dan is ook heel erg belangrijk om te letten op allergieën of dieetwensen, veiligheid en hygiëne. Door veilig om te gaan met eten en drinken voorkom je dat leerlingen er ziek van worden.
![]()
We hebben hieronder verschillende tips op een rij gezet. Je kunt deze tips gebruiken voor jezelf, bijvoorbeeld als checklist voor de start van een les, of doornemen met je leerlingen. Zo geef je ze meteen de belangrijkste informatie rond veilig koken mee.
De belangrijkste tips rond veilig eten staan ook op onze downloadbare 5x veilig kaart. Je kunt deze kaart ophangen in het klaslokaal of de plek waar je gaat koken met je leerlingen.
Allergieën of dieetwensen
- Vraag voorafgaand aan de les of er leerlingen meedoen die een voedselallergie of -intolerantie hebben en dus niet tegen bepaalde producten kunnen. Denk aan pinda’s, noten, gluten (coeliakie) of lactose.
- Zitten er allergenen in de gerechten die je gaat maken? Dan ben je verplicht dit duidelijk te vermelden.
- Vraag ook of er leerlingen meedoen die bepaalde dieetwensen hebben, denk aan vegetarisch, veganistisch of halal. Dan kun je daar rekening mee houden bij het kiezen van producten of recepten.
sluiten
Persoonlijke hygiëne
- Was je handen goed met zeep onder warm stromend water. Droog je handen goed af aan een droge, schone doek. Begin dan pas met koken.
- Was je handen ook telkens tussendoor als je eten hebt aangeraakt (dit is vooral belangrijk na het aanraken van rauw vlees of rauwe vis) en na elk toiletbezoek.
- Zorg voor korte en schone nagels.
- Doe sierraden (ringen, horloges, armbanden) af.
- Doe lang haar in een staart, steek het op of draag een koksmuts.
- Draag een schone pleister als je een wondje hebt.
- Draag een (schoon) keukenschort, dan komen er geen vlekken op je kleding.
sluiten
Keukenhygiëne
- Zorg voor een schoon werkoppervlak.
- Voorkom kruisbesmetting. Gebruik keukengerei (zoals snijplanken, messen of spatels), dat in aanraking is geweest met rauw vlees of vis, niet meer voor andere producten. Of was het keukengerei tussendoor af met heet water, een afwasborstel en afwasmiddel.
- Zorg dat klaargemaakt eten niet in contact komt met producten die nog rauw zijn.
- Was groente en fruit grondig onder stromend water, zeker als ze rauw gegeten worden.
- Bewaar bederfelijke producten in de koelkast en zet deze direct na gebruik terug in de koelkast. Zorg dat de koelkast op 4 ºC staat.
- Houd afval en voedingsmiddelen gescheiden. Ruim afval direct op.
- Sorteer je afval: gft (groenten-, fruit, en tuinafval), pmd (plastic, metaal en drankenkartons), papier/karton en restafval.
- Laat je werkplek schoon achter. Maak schoon met heet water en afwasmiddel.
sluiten
Veiligheid
- Zorg dat de ruimte waarin je gaat koken geschikt is voor het bereiden van maaltijden.
- Controleer of er een brandblusapparaat aanwezig is en hoe die werkt als je boven vuur gaat koken.
- Let op met scherpe voorwerpen als messen en loop er nooit mee rond. Laat kinderen alleen zelf snijden als ze oud genoeg zijn en houd dit goed in de gaten.
- Wees voorzichtig met elektrische apparaten zoals een staafmixer.
- Zorg dat kinderen en jongeren niet hoeven te lopen met pannen met kokend water of andere hete vloeistoffen
sluiten
Koken met warmtebronnen
- Plaats pannen altijd op een vlakke ondergrond.
- Zet de steel van een pan opzij. Zo voorkom je dat de pan wordt omgeduwd en er hete vloeistoffen op iemand terechtkomen.
- Wees voorzichtig met vuur en onzichtbare warmtebronnen. Gebruik ovenwanten of pannenlappen.
- Laat een hete warmtebron niet onbewaakt achter en zet het na gebruik onmiddellijk uit. Zorg bij jonge kinderen dat er altijd een volwassene in de buurt is om een oogje in het zeil te houden.
sluiten
Veilig omgaan met eten
- Verhit vooral vlees, kip, eieren en vis goed. Door het door en door te verhitten dood je bacteriën.
- Hoe weet je of iets gaar is zonder de temperatuur te meten? Dit kun je aanhouden bij kip, (rund)vlees of vis. Kip: wit = goed, roze = nog even bakken. Vlees: roze sappen = nog even bakken. Vis: visvlees dat stevig voelt = goed.
- Was je handen goed met zeep onder stromend water
voordat je gaat eten.
- Is er eten over? Laat kliekjes snel afkoelen,
doe ze in goed afsluitbare bakjes en zet in de koelkast of vriezer.
- Eet kliekjes uit de koelkast binnen 2 dagen op.
In de vriezer zijn ze 3 maanden houdbaar. Verhit kliekjes en restjes altijd
goed na het ontdooien.
sluiten
We hebben verschillende video’s over veilig omgaan met eten. Bekijk onze voedselveiligheid-playlist op YouTube. Ook hebben we een video over hygiëne in de keuken, bedoeld voor kinderen in de leeftijd van 9-13 jaar. Kok Pierre Wind laat daarin zien waar je allemaal aan moet denken voor je begint met koken.
Lees meer over voedselveiligheid op de basisschool.