Elke dag maak je keuzes over wat je eet en drinkt. Als je boodschappen doet, maar ook als je je brood smeert. Je maakt hierin bewust of onbewust een keuze in gezondheid en duurzaamheid. Maar betekent een keuze voor het één, ook altijd een keuze voor het ander? Dat is niet altijd het geval. Maar gelukkig gaan gezond én duurzaam eten wel vaak hand in hand.
Wat is gezond en duurzaam eten?
Gezond eten betekent dat je voedingsmiddelen neemt die je risico op chronische ziekten verminderen, en die ervoor zorgen dat je voldoende voedingsstoffen en niet te veel energie binnenkrijgt. Duurzaam eten wil zeggen dat je vooral dingen eet die het milieu niet te veel belasten.
Gezond en duurzaam eten kan op verschillende manieren. We lichten 2 belangrijke keuzes uit die je kunt maken, die veel winst opleveren voor jezelf én het milieu. Ze sluiten ook aan bij de adviezen van de Schijf van Vijf. We werken de 2 keuzes hieronder uit.
Eet minder vlees en meer plantaardig
Dit houdt in dat je minder rood en bewerkt vlees eet en vaker kies voor plantaardige alternatieven, zoals peulvruchten, tofu, tempé en ongezouten noten. Dit zijn goede vleesvervangers die het milieu minder belasten. Zo verklein je dus de klimaatimpact van je eetpatroon. Ook voor je eigen gezondheid is het een goede stap: door te kiezen voor meer plantaardig en minder vlees, verklein je ook de kans op bepaalde ziekten. Hoe dat precies zit leggen we verderop uit.
In de supermarkt zijn de schappen met vlees en vleeswaren prominent aanwezig. Dus misschien denk je minder snel aan de plantaardige keuzes. Zet het dan op je boodschappenlijstje of neem het op in je vaste ronde. Bekijk ook onze tips om minder vlees te eten.
Vind je het lastig om vlees in te ruilen voor een plantaardig alternatief? Probeer dan eens een andere stap. Bijvoorbeeld door minder vlees te gebruiken in een gerecht. Of kies vaker voor wit vlees zoals kip in plaats van rood vlees (rund, varken). Ook dit helpt om de milieu-impact te verlagen.
Ook onderweg kom je vaak veel snelle happen met vlees tegen, denk aan de snackbar in de buurt, snackkarren bij een park of op het station. Wil je deze snacks graag laten staan? Bekijk dan hoe je om kunt gaan met dit soort verleidingen, zowel buitenshuis als thuis.
![]()
Vleesvervangers die je kunt vinden in de Schijf van Vijf
Waarom minder vlees eten?
Veel vlees eten is heel belastend voor het milieu. Er is veel land, water en voer nodig voor het houden van vee. Dit veevoer moet ook worden gemaakt en vervoerd. Daarnaast zorgen dieren voor veel uitstoot van broeikasgassen door scheten en mest. Laat je 1 keer per week vlees staan? Dat scheelt al gauw 5 tot 10% van de uitstoot die komt door jouw eten.
We adviseren om niet meer dan 500 gram vlees per week te eten, waarvan maximaal 300 gram rood vlees. Dat is ook beter voor je gezondheid. Vooral als je mindert met rood en bewerkt vlees, zoals hamburgers, worst en vleeswaren. Als je te veel rood en bewerkt vlees eet, heb je een hoger risico op bepaalde soorten kanker (waaronder darmkanker), diabetes type 2 en op een beroerte.
Onbewerkt mager vlees staat wel in de Schijf van Vijf, omdat er goede voedingsstoffen in zitten. Maar vanwege alle genoemde redenen kun je het beste niet meer vlees eten dan de aanbevolen hoeveelheden. Minder of geen vlees eten kan natuurlijk ook!
Eet op maat, en weinig snacks en snoep
Minder eten en drinken van producten die je niet nodig hebt: ook dat helpt het milieu en je gezondheid enorm. Wat betekent dat in de praktijk? Dat je vaker ongezonde producten buiten de Schijf van Vijf laat staan, zoals snacks, snoep, frisdrank en alcohol. En dat je vooral kiest voor gezonde producten uit de Schijf van Vijf. Je eet dan meer plantaardig (groente, fruit, volkoren graanproducten, peulvruchten en noten) en minder dierlijk (minder vlees en niet meer zuivel dan je nodig hebt). Je drinkt vooral kraanwater. Kijk hoeveel en wat je kunt eten op een dag of houd online eetdagboek Mijn Eetmeter bij.
Makkelijker gezegd dan gedaan? Ook voor deze stap geldt dat de supermarkt gezond en duurzaam kiezen niet makkelijker maakt. Want het aanbod bestaat vooral uit producten buiten de Schijf van Vijf en die zijn ook vaker in de aanbieding. Een boodschappenlijst maken kan echt werken. Ook om niet te veel te kopen. Maar af en toe een koekje of een snoepje kan best. Vind je het dan lastig om thuis niet alles in 1 keer op te eten? Bekijk ook onze tips voor een gezonder huis.
Waarom op maat eten?
Stoppen met eten en drinken kunnen we niet: je lichaam heeft het nodig. Maar door niet meer te nemen dan je nodig hebt, wordt er niet meer voedsel gemaakt, verwerkt, verpakt en vervoerd dan nodig. Dat is gunstig voor het milieu. Als iedereen die te veel eet, minder gaat eten, levert dit ook winst op voor de gezondheid. Je voorkomt bijvoorbeeld dat je onbedoeld zwaarder wordt.
Producten als snacks, snoep, frisdrank en alcohol heb je voor je gezondheid niet nodig. Als je er te veel van neemt is het zelfs slecht voor je gezondheid. Deze producten leveren weinig voedingsstoffen en juist veel calorieën, maar belasten wel het milieu. Door gezond te eten krijg je alle voedingsstoffen binnen die je nodig hebt en heb je minder kans op overgewicht en ziekten als hart- en vaatziekten en diabetes type 2.
Als je op maat koopt en kookt, bijvoorbeeld door de hoeveelheid pasta af te wegen met een Eetmaatje, hou je bovendien minder snel iets over en verspil je minder snel voedsel. Ook minder verspillen levert veel winst voor het klimaat op. Bekijk meer tips om voedselverspilling te voorkomen.
Gezond en duurzaam eten met de Schijf van Vijf
De Schijf van Vijf helpt je om gezonder en duurzamer te eten. Hieronder leggen we per vak uit wat de winst is voor je eigen gezondheid én het milieu. Ook bieden we tips voor stappen die je kunt zetten.
Afweging tussen gezond en duurzaam
We leven niet in een zwart-witte-wereld. Dus onze Schijf van Vijf is dat ook niet. Heel vaak gaat gezond en duurzaam eten perfect hand in hand, zoals in de 2 keuzes die we eerder noemden. Maar niet altijd. Daardoor moeten we soms een afweging maken tussen gezond en duurzaam, en komen we uit op een compromis.
Bijvoorbeeld als het gaat om zuivel. Naast vlees, heeft ook zuivel een hoge milieubelasting. Maar het geeft ook voordelen voor je gezondheid. Ons advies is daarom een middenweg: neem voldoende zuivel voor de gezondheidswinst en voldoende voedingsstoffen, maar niet meer dan de aanbevolen hoeveelheden vanwege de milieu-impact. Plantaardige zuivelvervangers zijn wel beter voor het milieu, maar de effecten op je gezondheid zijn nog niet onderzocht.
Daarnaast sluiten we nu geen gezonde producten uit omdat ze een hogere klimaatimpact hebben dan hun soortgenoten. Groente en fruit uit een verwarmde kas hebben bijvoorbeeld een grotere klimaatimpact dan uit de volle grond of onverwarmde kas. En soms scoort een product beter op de ene indicator en minder goed op de andere. Noten scoren qua klimaatimpact een stuk gunstiger dan vlees, maar komen soms uit landen met waterschaarste terwijl ze veel water nodig hebben.
Wie weet veranderen die afwegingen in de toekomst. Voor nu geven we tips om duurzamer te kiezen binnen de vakken van de Schijf van Vijf.
Meer weten of hulp?
Verdieping:
Meer hulp bij stappen zetten om gezonder en duurzamer te eten: