![De Schijf van Vijf-adviezen passen ook binnen de eetcultuur van Nederlanders met Turkse, Marokkaanse en Surinaamse (zowel Creoolse als Hindoestaanse) achtergrond.]()
Bij het samenstellen van de nieuwe Richtlijnen Schijf van Vijf hebben we gebruik gemaakt van de Voedselconsumptiepeiling onder alle Nederlanders. Daarmee borgen we dat de adviezen niet té ver van het gemiddelde eetpatroon afstaan. Maar passen de adviezen ook binnen de eetcultuur van Nederlanders met Turkse, Marokkaanse en Surinaamse (zowel Creoolse als Hindostaanse) achtergrond?
![De Schijf van Vijf is een wetenschappelijk onderbouwd voorlichtingsmodel dat laat zien wat de essentie van gezond eten is.]()
We hebben dit onderzocht op basis van informatie over de voedselconsumptie van deze groepen woonachtig in Amsterdam. De gegevens komen uit een voedselfrequentievragenlijst uit de HELIUS-studie.
Vitamine D, alfa-linoleenzuur en vitamine A
We hebben op basis van de gegevens uit de HELIUS-studie de Schijf van Vijf ingevuld met voedingsmiddelen die gebruikelijk zijn voor Nederlanders met een Turkse, Marokkaanse en Surinaamse achtergrond. Daaruit blijkt dat wanneer deze groepen eten volgens de Schijf van Vijf, ze een vergelijkbare hoeveelheid aan voedingsstoffen binnenkrijgen als wanneer we de Schijf van Vijf invulden met producten zoals naar voren kwam uit de Voedselconsumptiepeiling (VCP) onder alle Nederlanders.
Er zijn slechts een aantal uitzonderingen. Nederlanders met een Turkse, Marokkaanse en Surinaamse achtergrond krijgen namelijk minder vitamine D, alfa-linoleenzuur en vitamine A binnen dan aanbevolen. Zij gebruiken namelijk vooral oliën en minder margarine, halvarine en bak- en braadproducten. Terwijl als gevolg van het Nederlandse verrijkingsbeleid juist deze producten vitamine A en D bevatten. Dit zijn ook producten die meer alfa-linoleenzuur bevatten.
Advies vitamine D, alfa-linoleenzuur en vitamine A
Er geldt al een algemeen advies voor mensen met een getinte huid supplementen te nemen met vitamine D omdat ze minder vitamine D aanmaken in zonlicht. Dit advies geldt dus ook voor Nederlanders met een Turkse, Marokkaanse en Surinaamse achtergrond. Gezien dat deze groepen ook minder vitamine D binnenkrijgen via hun eten is het extra belangrijk om dit vitamine D advies uit te dragen.
| Suppletieadvies Vitamine D voor mensen met een getinte huid |
| Kinderen en mannen en vrouwen tot 70 jaar |
10 microgram |
| Mannen en vrouwen boven de 70 jaar |
20 microgram |
Het is daarnaast belangrijk om producten met een relatief hoger gehalte alfa-linoleenzuur aan te raden. Op het etiket is te lezen of en meestal ook hoeveel alfa-linoleenzuur het product bevat. Bijvoorbeeld het gebruiken van een olie met een hogere hoeveelheid alfa-linoleenzuur (een aantal gram per 100 gram, zoals lijnzaadolie en sojaolie) kan de inname verhogen. Binnen de groep noten bevatten walnoten een relatief hoge hoeveelheid alfa-linoleenzuur.
Voor vitamine A tot slot: het helpt aanzienlijk om het eten te stimuleren van groenten met veel bètacaroteen (een pro-vitamine A). Denk aan zoals wortel, spitskool en groene bladgroenten zoals boerenkool en spinazie.
Gewicht
Nederlanders met een Turkse, Marokkaanse en Surinaamse achtergrond zijn gemiddeld minder lang dan de gemiddelde Nederlander. Daardoor hebben ze bij een gezonde BMI minder energie nodig. Dit geldt natuurlijk ook voor andere Nederlanders van elke herkomst die klein van stuk zijn.
De grenzen voor wat een gezond BMI is liggen voor bepaalde groepen lager dan dat wij aanhouden in de
BMI-meter. Voor mensen van Zuid–Aziatische herkomst of afkomstig uit een Afrikaans land ten zuiden van de Sahara, geldt dat ze al een verhoogd risico lopen op met name diabetes type 2 bij een BMI van 23 kg/m2 en hoog risico bij een BMI van 27,5 kg/m2. Mogelijk geldt dit ook voor Nederlanders van Noord-Afrikaanse, Hindostaanse en in zekere mate ook Creoolse afkomst. Voor deze groepen is daarom een gezond gewicht en gezond eetpatroon extra belangrijk om de kans op diabetes type 2 te verkleinen.
Advies voor een gezond gewicht
De gemiddelde man is 182 centimeter en de gemiddelde vrouw is 169 centimeter lang. Wanneer iemand kleiner is dan dit gemiddelde, is het advies om in eerste instantie hoeveelheden aan de onderkant van de range van aanbevolen hoeveelheden te nemen. Dit geldt voor brood, volkoren graanproducten, zuivelproducten en producten die niet in de Schijf van Vijf staan (dag- en weekkeuzes). Dus wanneer de
‘Schijf van Vijf voor jou’ het advies geeft om 4-5 opscheplepels graanproducten te nemen, dan past 4 opscheplepels beter bij de lengte.
Als iemand vervolgens nog steeds te veel energie binnenkrijgt dan kan eventueel het advies zijn minder calorierijke varianten van producten te kiezen, zoals magere melk in plaats van halfvolle melk.
Producten
Net als uit de algemene Voedselconsumptiepeiling voor de gemiddelde Nederlander blijkt uit de HELIUS-studie dat ook Nederlanders met een Turkse, Marokkaanse en Surinaamse achtergrond meer groente, fruit en volkorenproducten zouden moeten eten en minder vlees. Deze groepen lijken daarnaast meer vis en minder melk, melkproducten en kaas te nemen dan de aanbevolen hoeveelheden. Peulvruchten en noten nemen deze groepen ongeveer volgens de aanbevolen hoeveelheden.
Adviezen bij specifieke producten
Meer vis eten dan de aanbeveling levert geen extra gezondheidsvoordeel en is minder duurzaam. Het is dus niet nodig om vis eten verder te stimuleren. Het is wel van belang om vette vis in plaats van magere vis aan te raden. Daarbij kun je het advies geven om te letten op het ASC- en MSC-keurmerk voor duurzame vis.
Melk, melkproducten en kaas mogen wat meer genomen worden. Daarbij heeft het de voorkeur om het nemen van melk(producten) te stimuleren en minder nadruk te leggen op het meer eten van kaas. Let daarbij wel goed op signalen van lactose-intolerantie.
Bij het geven van voedingsadviezen is het goed mogelijk om erop te wijzen dat minder vlees nodig is, wanneer ze al veel noten en peulvruchten eten.
Samenvattende checklist
Diëtisten kunnen in gesprek met cliënten van Turkse, Marokkaanse en Surinaamse achtergrond de volgende checklist afgaan:
- Neemt de cliënt al een supplement met vitamine D?
- Gebruikt de cliënt regelmatig producten met alfa-linoleenzuur, zoals lijnzaadolie, sojaolie, margarine en walnoot?
- Eet de cliënt regelmatig margarine of daarvoor in de plaats groente met bètacaroteen, zoals wortel, spitskool en groene bladgroenten?
- Raad je aan om de onderkant van de range van aanbevolen hoeveelheden te nemen wanneer de cliënt kleiner is dan gemiddeld?
- Let je extra goed op een gezond gewicht bij een cliënt met een hoger risico op diabetes type 2?
- Wanneer de cliënt meer vis eet dan aanbevolen, adviseer je dan om één keer per week vette vis te nemen?
- Stimuleer je het nemen van meer melkproducten wanneer de cliënt de aanbeveling niet haalt?
- Wanneer de cliënt toch al voldoende noten en peulvruchten eet, gebruik je dat gegeven dan als haakje om minder vlees eten aan te kaarten?
- Stimuleer je de cliënt om voldoende groente, fruit en volkorenproducten te nemen?
Aandachtspunten voor specifieke groepen
Kinderen
Uit de HELIUS-studie zijn geen gegevens over de voedselconsumptie van kinderen met een Turkse, Marokkaanse en Surinaamse achtergrond beschikbaar. We kunnen daarom geen specifieke adviezen geven voor deze groep. Mogelijk zijn ze net als bij volwassenen gemiddeld minder lang en hebben ze daardoor een lagere energiebehoefte. In dat geval zouden deze kinderen, met uitzondering van groente en fruit, overal iets minder van moeten eten. De problematiek van overgewicht is in deze groepen groter. In de advisering verdienen aspecten die hiermee samenhangen extra aandacht, zoals frisdrankgebruik.
70-plussers
Uit de HELIUS-studie zijn geen gegevens over de voedselconsumptie van ouderen met een Turkse, Marokkaanse en Surinaamse achtergrond beschikbaar. De adviezen voor volwassen zoals hierboven aangegeven kunnen ook aan 70-plussers worden gegeven. Hierbij moet worden opgemerkt dat de energiebehoefte van 70-plussers lager is, en dat mogelijk wat minder gegeten zou moeten worden.
Vegetariërs
Omdat de Schijf van Vijf-adviezen voor niet-vegetariërs ook passend zijn voor niet-vegetariërs met een Turkse, Marokkaanse en Surinaamse achtergrond, verwachten we dat de adviezen van de Schijf van Vijf voor vegetariërs ook geschikt zijn voor vegetariërs met een Turkse, Marokkaanse en Surinaamse achtergrond.
Meer lezen?
Bekijk paragraaf 4.4 van de
Richtlijnen Schijf van Vijf 2016