Wat is soja?
Soja is afkomstig van de peulvrucht sojaboon. Van soja worden verschillende producten gemaakt. Edamame boontjes zijn jonge
onrijpe sojaboontjes. Ze worden koelvers verkocht, uit de diepvries en als
conserven in blik of stazak. Veel sojaproducten staan in de Schijf van Vijf.
Welke producten worden gemaakt van soja?
Er zijn veel producten waar
soja in wordt verwerkt. Enkele sojaproducten zijn:
- Sojadrink, dit is een drank die bestaat uit gekookte en gepureerde sojabonen. Alleen als er minder dan 6 gram suiker per 100 gram inzit en het verrijkt is met calcium, vitamine B2 en vitamine B12, staat het in de Schijf van Vijf.
- Tempé, een koek van zachtgekookte sojabonen. Deze is behandeld met een schimmel waardoor het een lichtzure smaak krijgt. Tempé staat in de Schijf van Vijf en kan worden gegeten in plaats van vlees.
- Tofu is gemaakt van gemalen sojabonen. Bij het malen ontstaat een melkachtige vloeistof. Deze wordt met een zuursel gestremd waardoor er een vaste vorm ontstaat. Tofu staat in de Schijf van Vijf. Tahoe is hetzelfde als tofu. Je komt deze naam tegen
in Indonesische recepten. Tofu kan worden gegeten in plaats van vlees.
- Vegetarische producten op basis van sojaeiwit, zoals vegetarische balletjes, stukjes of burgers. Deze vegetarische producten staan alleen in de Schijf van Vijf als er minder dan 1,1 gram zout per 100 gram inzit en ze verrijkt zijn met ijzer en vitamine B12. Bekijk alle criteria.
- Ook sojaolie staat in de Schijf van Vijf.
- Sojasaus is een bekend product dat van soja is gemaakt. Sojasaus wordt gebruikt als smaakmaker. Sojasaus staat
niet in de Schijf van Vijf. Het bevat erg veel zout. Sommige soorten, zoals ketjap
manis, bevatten daarnaast ook veel suikers.
Hoeveel soja eten we in Nederland?
In Aziatische landen wordt traditioneel
veel soja gegeten. In Nederland wordt gemiddeld
weinig soja gegeten. Nederland importeert veel soja. Het meeste wordt weer
doorgevoerd naar andere Europese landen. Van de soja die in Nederland blijft wordt het
grootste gedeelte gebruikt als diervoeding.
Is soja gezond?
Soja is rijk aan plantaardig eiwit en onverzadigd vet. Ook bevat het andere nuttige voedingsstoffen zoals ijzer. De sojaboon is een peulvrucht. De consumptie van peulvruchten verlaagt het LDL-cholesterol.
Sojaolie
Sojaolie bevat veel onverzadigd vet. Onverzadigd vet heeft een positief effect op de gezondheid. Onverzadigd vet verhoogt het goede cholesterol en verlaagt het slechte cholesterol. Sojaolie bevat vooral meervoudig onverzadigde vetzuren, zoals linolzuur en alfa-linoleenzuur.
Kun je allergisch zijn voor soja?
Sommige mensen zijn allergisch voor soja en producten op basis van soja. Als er soja in een product zit, dan staat dit op het etiket.
Zijn sojaproducten goede vleesvervangers?
Soja is rijk aan eiwit, onverzadigd vet en bevat ijzer. Tempé en tofu zijn gemaakt van de sojaboon. Tempé en tofu kunnen gegeten worden in plaats van vlees. Kant-en-klare vegetarische producten op basis van sojaeiwit kunnen ook voldoen als vleesvervanger. Denk aan vegetarische balletjes, stukjes of burgers. Vegetarische producten op basis van soja staan alleen in de Schijf van Vijf als er minder dan 1,1 gram zout per 100 gram inzit en ze verrijkt zijn met ijzer en vitamine B12. Bekijk alle criteria voor een gezonde vleesvervanger.
Is soja veilig om te eten of drinken?
Aan het gebruik van soja zijn geen specifieke risico’s verbonden. Wel wordt zwangeren geadviseerd om niet te veel sojaproducten te nemen. In sojaproducten zitten zogenaamde isoflavonen. Als je
hier tijdens de zwangerschap hoge doseringen van binnenkrijgt, kan dit mogelijk
invloed hebben op de ontwikkeling van de geslachtsorganen van de baby. Uit
voorzorg geldt het advies om een hoge inname te beperken.
Bekijk ook Voedingscentrum duidt: Frans advies over sojaproducten
Verse
sojabonen
In
peulvruchten komt de natuurlijke gifstof lectine voor. Lectine wordt door verhitting onschadelijk
gemaakt. De hoeveelheid lectine in verse sojabonen is lager
dan in gedroogde peulvruchten, maar hoeveel lager weten we niet precies. Het
advies is om uit voorzorg verse sojabonen voor gebruik 6 tot 8 minuten te koken
en ze niet rauw te eten.
Wat is het voedingsadvies voor soja?
Tofu en tempé staat in de Schijf van Vijf. Wanneer tofu of tempé op je menu staat is vlees die dag niet meer nodig.
Sojadrink
Sojadrink en sojayoghurt met toegevoegd calcium, vitamine B2 en B12
kunnen een alternatief zijn voor melk en melkproducten als je geen zuivel kunt of wilt drinken. Van deze plantaardige alternatieven weten we nog niet of ze op de langere termijn iets voor je gezondheid doen. Dat is nog niet voldoende onderzocht.
Zwangeren
Vervang je zuivel door een plantaardig alternatief? Neem dan tijdens je zwangerschap niet meer dan 4 glaasjes of schaaltjes (150 ml) sojadrink/yoghurt per dag. En eet daarnaast maximaal 2 keer per week andere sojaproducten, zoals tofu, tempé of sojabonen. Zo zorg je ervoor dat je niet te veel isoflavonen binnenkrijgt. Zwangeren die zuivel gebruiken, kunnen gerust tofu, tempé of sojabonen eten bij de warme maaltijd. Neem geen supplementen met isoflavonen als je zwanger bent.
Bekijk ook Voedingscentrum duidt: Frans advies over sojaproducten
Etiket op sojaproducten
Eisen ten aanzien van etikettering zijn vastgelegd in de Warenwet etikettering.
Volgens Europese wetgeving moet vanaf december 2014 op alle producten staan welke
soorten olie gebruikt zijn. Bijvoorbeeld palmolie, sojaolie of olijfolie. Nieuwe
producten moeten hier direct al aan voldoen.
Soja kan
genetisch gemodificeerd zijn. Als genetisch gemodificeerde grondstoffen in een
product zitten, staat dit op het etiket.
Kijk naar het
online etiket voor meer uitleg over de verschillende onderdelen van het etiket.
Keurmerk
Sojaproducten
en sojadrink zijn verkrijgbaar met het Europees biologisch keurmerk en het Demeter keurmerk.
Deze zijn niet genetisch gemodificeerd.
Biologische sojaproducten zijn over het algemeen niet verrijkt, dit geldt ook voor kant-en-klare vleesvervangers op basis van soja. Biologische niet-verrijkte sojadrink bevat daardoor weinig calcium en vitamine B2 en geen vitamine B12.
Is soja duurzaam?
De teelt van sojabonen heeft niet veel kunstmest en bestrijdingsmiddelen nodig. Soja komt vooral uit Zuid-Amerika. Door de reisafstand belast soja het milieu meer dan bijvoorbeeld erwten of raapzaad.
Soja geteeld voor veevoer
Verreweg de meeste soja wordt geteeld voor veevoer. De ruimte die nodig is voor deze teelt in Zuid-Amerika gaat vaak ten koste van het oerwoud of andere natuur. Niet-duurzaam geteelde soja zorgt voor ontbossing, verwoestijning en erosie.
Soja geteeld voor sojaproducten
De soja bestemd voor sojaproducten in de winkel zoals vleesvervangers is meestal duurzaam geteeld. Producenten van sojaproducten kiezen ervoor om soja uit Europa of Canada te gebruiken, of ze kiezen voor biologische of anderszins ‘duurzaam’ gecertificeerde soja zoals Ronde Tafel voor Verantwoorde Soja (RTRS).
Sojadrink heeft een lagere milieu-impact dan melk als het gaat om broeikasgassen (tweederde minder), landgebruik en watergebruik (de helft minder). Vleesvervangers op basis van soja hebben lagere broeikasgasemissies, landgebruik en waterverbruik dan bijvoorbeeld kip.
Vaak is soja genetisch gemodificeerd. Dat geldt niet voor biologische soja of soja uit Europa. Genetisch gemodificeerde soja(olie) kan ook in levensmiddelen als margarine en oliën zitten.
Duurzame soja (RTRS)
In de Ronde Tafel voor Verantwoorde Soja (RTRS) zijn criteria ontwikkeld voor meer duurzame soja. Er zijn afspraken gemaakt voor arbeidsomstandigheden, teeltmethode en landgebruik dat niet ten koste gaat van natuurgebieden. Hierbij is genetische modificatie niet uitgesloten, bij biologische teelt is dat wel uitgesloten.
Vanaf begin 2011 is deze duurzame soja op de markt. De Nederlandse Task Force Duurzame Soja, waarin Nederlandse bedrijven en brancheorganisaties vertegenwoordigd zijn, ondersteunt de doelstellingen van de RTRS. Nederlandse zuivel- en vleesboeren gebruiken alleen RTRS-gecertificeerde soja. Ook diverse grote producenten van sojaproducten gebruiken deze soja.
Bekijk de video Hoe duurzaam is soja eigenlijk? op ons YouTube-kanaal.